دانشکدهی علوم اقتصادی و اداری
پایاننامه جهت اخذ درجهی کارشناسی ارشد
در رشتهی علوم اقتصادی گرایش برنامه یزی سیستم های اقتصادی
عنوان:
اثر امنیت سایبری بر شاخص توسعه انسانی در کشورهای منتخب با رویکرد پویایی شناسی سیستم ها
نگارش:
نگار صدیقی
استاد راهنما:
دکتر سعید راسخی
استاد مشاور:
دکتر یوسف عیسی زاده
شهریور 1403
تعهدنامه اصالت پایان نامه
بدینوسیله اینجانب نگار صدیقی دانشجوی دوره کارشناسی ارشد در رشتهی علوم اقتصادی گرایش برنامه ریزی سیستم های اقتصادی با شماره دانشجویی 40014114164403 تعهد مینمایم که کلیهی مطالب مندرج در این پایان نامه تحت عنوان: اثر امنیت سایبری بر شاخص توسعه انسانی در کشورهای منتخب با رویکرد پویایی شناسی سیستم ها حاصل فعالیت پژوهشی خودم بوده که به راهنمایی یا مشاورت اساتید دانشگاه مازندران تهیه شده است و در هر جا که از دستاوردها یا آثار علمی دیگران استفاده شده با رعایت حقوق مالکین معنوی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در متن پایان نامه، ارجاع داده شده و در منابع پایانی ذکر شده است. این اثر پژوهشی قبلاً برای اخذ هیچ مدرک هم سطح، بالاتر یا پایین تر هیچیک از دانشگاه ها و مؤسسات دولتی یا غیر دولتی ارائه نشده است، در صورت احراز تخلف و اثبات خلاف هر یک از موارد فوق، دانشگاه مازندران حق دارد بدون نیاز به حکمی از مراجع قضایی یا غیرقضایی، نسبت به ابطال مدرک تحصیلی اینجانب اقدام کند و حق پیگیری قضایی موضوع نیز برای دانشگاه مازندران محفوظ است و اینجانب حق هرگونه اعتراض را از خود ساقط می نمایم.
کلیه¬ی نتایج و حقوق حاصل از این اثر، متعلق به دانشگاه مازندران است و هرگونه استفاده از نتایج علمی و عملی، واگذاری اطلاعات به دیگران یا چاپ و تکثیر، نسخه برداری ترجمه و اقتباس از پایان نامه، بدون موافقت دانشگاه مازندران یا استاد راهنما یا مشاور ممنوع است. نقل مطالب با ذکر مأخذ بلامانع است.
صحت امضای دانشجو مورد گواهی است نام و نام خانوادگی و امضاء دانشجو نگار صدیقی
مدیر گروه آموزشی
معاون پژوهشی دانشکده
سپاسگزاری
اینجانب مراتب سپاسگذاری خویش را نسبت به همراهانم در راه علم ابراز می دارم و از دوستان و خانواده ام کمال تشکر را دارم که در این مسیر صبورانه همراهی ام کردند .
از اساتید خود به ویژه دکتر سعید راسخی که استاد راهنمای بنده هستند و با راهنمای هایشان مسیری هموار در این مدت برایم ساختند کمال تشکر را دارم.
تقدیم به
اساتید بزرگوار و معلمان گرانقدرم در راه دانش و همه دوستداران علم
و
پدر و مادرم که مشوق همیشگی ام بودند.
چکیده
امروزه کشورهای مختلف با چالشهای جدی در زمینه امنیت سایبری مواجه هستند. تهدیدات سایبری، از جمله حملات هکری، ویروسها و بدافزارها، میتوانند به زیرساختهای حیاتی کشورها آسیب برسانند و امنیت ملی و اقتصادی را به خطر اندازند. هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی اثر امنیت سایبری بر شاخص توسعه¬ی انسانی در ایران و کشورهای منتخب است. در پژوهش حاضر از مدل¬های شبیه سازی برای ایران و کشور¬های منتخب بین سال های 2021-2015 استفاده شده¬است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که امنیت سایبری بهطور مثبت بر شاخص توسعه انسانی تأثیر میگذارد. این یافتهها در راستای نتایج پژوهش شاه و همکاران (2023) است. در این پژوهش، امنیت سایبری به عنوان یک عامل کلیدی در بهبود کیفیت زندگی و افزایش بهرهوری کل عوامل تولید شناسایی شد. پژوهش آروندو و آروندو (2023) نیز بهطور مشابه نشان میدهد. تحلیل دادههای موجود نشان میدهد که کشورهای با امنیت سایبری ضعیفتربهطور قابل توجهی در شاخصهای توسعه انسانی نیز در وضعیت نامناسبتری قرار دارند. این یافتهها با تحقیقات انجامشده توسط کومار و مهریت (2017) همخوانی دارد، نتایج نشان می¬دهد که هر دو متغیر شاخص توسعه انسانی و امنیت سایبری اثر مثبت بر شاخص سهولت کسب و کار دارند. با توجه به نتایج پیشنهاد می¬شود ایجاد یک چارچوب جامع برای مدیریت امنیت سایبری ضروری است و سرمایهگذاری در زیرساختهای امنیت سایبری باید بهعنوان یک اولویت در نظر گرفته شود.
واژههای کلیدی: امنیت سایبری، شاخص توسعه انسانی، سیستم پویا، امنیت، تولید ناخالص داخلی
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: کلیات تحقیق 14
1-1- مقدمه 15
1-2- بیان مساله 15
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق 16
1-4- الگو یا مدل مفهومی 17
1-5- اهداف . سوالات و فرضیه های پژوهش 18
1-6- دامنه و قلمرو پژوهش 18
1-7- نوع و روش تحقیق 19
1-8-تعریف واژگان و مفاهیم کلیدی تحقیق – خلا تحقیقاتی و نوآوری پژوهش 20
1-9- ساختار تحقیق و کاربردهای پژوهش 21
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق 22
2-1- مقدمه 23
2-2- جایگاه . اهمیت . شاخص ها و ارتباطات امنیت سایبری در اقتصاد 32
2-2-1- پیشینه پژوهش 37
2-2-1-1- مطالعات داخلی 37
2-2-1-2- مطالعات خارجی 42
2-2-2-2 خلاصه فصل دوم 45
فصل سوم: روش شناسی پژوهش 47
3-1- مقدمه 48
3-1-1- رویکرد تفکر سیستمی و پویایی شناسی سیستم 48
فصل چهارم : شبیه سازی مدل و آزمون فرضیه 57
4-1- مقدمه 58
4-1-1- نمودار حلقوی علی معلولی 58
4-1-1-1- شبیه سازی و نمودار انباشت جریان 61
4-1-1-1-1- تحلیل حساسیت و ارزیابی مدل و آزمون ها 65
فصل پنجم : نتایج تحقیق و پیشنهادات 92
5-1- نتیجه گیری 93
5-1-1- پیشنهادات سیاست گذاری 109
منابع و مآخذ 110
برگ تأیید هیئت داوران/ صورت جلسة دفاع (به زبان انگلیسی) 118
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار3-1- عنوان شکل اینجا تایپ شود (پس از تایپ بر روی استایل نمودارها کلیک کنید تا مرتب شود) 25
نمودار 4-1- عنوان شکل اینجا تایپ شود (پس از تایپ بر روی استایل نمودارها کلیک کنید تا مرتب شود) 28
نمودار 5-1- عنوان شکل اینجا تایپ شود (پس از تایپ بر روی استایل نمودارها کلیک کنید تا مرتب شود) 32
فصل اول :
مقدمه و کلیات پژوهش
1-1- مقدمه
کشورهای جهان به وسیله شبکههای ارتباطی پیچیده با یکدیگر ارتباط دارند که بخشی از آن در فضای سایبری قابل مشاهده است. با توجه به پیشرفت روزافزون تکنولوژی و سهولت دسترسی به نرم افزار و سخت افزار، داده ها و اطلاعات افراد در دسترس-تر قرار گرفت. اکنون که اطلاعات ارزش اقتصادی پیدا کرده است و قابل مبادله شده، محافظت از آن اجتناب ¬ناپذیر است. در این پژوهش، نخست مفهوم و اهمیت امنیت و امنیت سایبری ارائه می¬شود و سپس اثر امنیت سایبری در اقتصاد بررسی می¬شود. با توجه به افزایش تقاضا برای دیجیتالی شدن، هر فرد و سازمانی به طور مداوم با تهدیدات سایبری در حال تغییر مواجه است، پس باید برنامه¬ریزی استراتژیک برای مقابله با این تهدیدات داشته باشیم. زیرا امنیت سایبری بر متغیرهای اقتصادی تاثیر می گذارد، که در پژوهش حاضر تاثیر امنیت سایبری بر شاخص توسعه انسانی بررسی می¬شود.
1-2- بیان مسئله
زیرساخت¬های یک کشور بستر رشد و پویایی هر کشور است که توجه، رسیدگی و مراقبت از آن به رشد کشور کمک می¬کند و هزینه¬های بی¬مورد عدم رسیدگی به حوزه¬ی سایبری را کاهش می¬دهد. در این خصوص می توان به دانش و تخصص موجود در این زمینه جهت داد تا رشد کشور همراه با بهبود زیرساخت¬ها محقق شود.
ارتباط هوشمند بین عملکرد اجزا و فرایندهای سیستم، زیرساخت های سایبری را تشکیل می¬دهد و اختلال در این ارتباط و عملکرد نوعی تهدید برای زیرساخت سایبری محسوب می¬شود که این تهدید فرصتی برای تخریب سیستم توسط مجرمان سایبری است. لازم به ذکر است که سایبر، متخصصان فضای مجازی یا همان اینترنت است (رضوی پور و همکاران، ۱۴۰۱).
امنیت و ناامنی از موضوعاتی است که هم زمان با خلقت و پس از آن مطرح بوده است و از این حیث دغدغه¬ای مهم می باشد. سیر تحول جوامع بشری حاکی از آن است که امنیت کالای عمومی و بسیار ارزشمند است که همه ملت¬ها در پی تحصیل و تقویت آن هستند و امنیت به معنی عدم تهدید می¬باشد. (افتخاری، 1391)
بر اساس داده¬های آمادگی امنیت سایبری که هر ساله توسط اتحادیه جهانی مخابرات و ارتباطات راه دور ارائه می¬شود هر چند ایران، از میانگین شاخص بالاتر است ولی هنوز در وضعیتی نامناسب نسبت به خیلی از کشورها مثل سنگاپور (با شاخص حدود 0.96) قرار دارد و دارای رتبه پایین¬تری است . این در حالی است که بر اساس گزارش توسعه ی انسانی سازمان ملل ، ایران در سال ۲۰۲۱ با شاخص توسعه ی انسانی 0.774 رتبه ی ۷۶ را به خود اختصاص داده است. بر اساس داده های امنیت سایبری و شاخص توسعه ی انسانی کشورها به نظر می رسد رابطه¬ی مثبت و معنی داری میان این دو شاخص وجود دارد. به عنوان نمونه می¬توان به کشورهای کمتر توسعه یافته¬ای چون افغانستان و تاجیکستان اشاره کرد که شاخص امنیت سایبری آنها در سال ۲۰۲۱ به ترتیب 10.39 و 11.69 می باشد. شاخص توسعه¬ی انسانی این کشور¬ها در سال ۲۰۲۱ به ترتیب 0.478 و 0.685 گزارش شده است HDR,2021)) . در مقابل در سال ۲۰۲۱ کشورهای توسعه یافته¬ای همچون کانادا (با شاخص امنیت سایبری 70.13)، کره ی جنوبی (با شاخص امنیت سایبری 68.83) و استرالیا (با شاخص امنیت سایبری) دارای شاخص توسعه انسانی بالاتر در مقایسه با کشورهای کمتر توسعه یافته بوده و شاخص توسعه¬ی انسانی آنها به ترتیب 0.936 ، 0.925 و 0.951 بوده است .
با توجه به مطالعات محدود درباره¬ی اثرات اقتصادی امنیت سایبری، پایان نامه حاضر اثر امنیت سایبری بر شاخص توسعه ی انسانی در کشورهای منتخب را بررسی خواهد کرد.
1-3- اهمیت و ضرورت
بطور کلی داشتن اطلاعات یک جنبه بسیار مهم در هر زمینه¬ای می¬باشد. با این حال، از دهه 1990 و با گسترش فناوری، نقش و اهمیت اطلاعات در امنیت و روابط بین الملل و در جهت دستیابی به اهداف سیاسی افزایش یافته است. امنیت سایبری یک مؤلفه مهم در زیرساخت های کشور است. بنابراین موفقیت در برابر حملات سایبری به توانایی یک کشور در محافظت از اطلاعات خصوصی خود در برابر افراد و کشورهایی که قصد سوء استفاده از آن را دارند، بستگی دارد. استراتژی امنیت سایبری قوی می¬تواند وضعیت مناسبی در مقابل حملاتی که برای دسترسی، تغییر، حذف، تخریب و یا بدست گرفتن سیستم¬های کاربران یا سازمان ها و داده¬های حساس طراحی شده اند، ایجاد نماید. همیشه باید برای تجدید نظر در استراتژی امنیت سایبری خود، در شرایط وقوع یک تهدید جدید، آمادگی داشته باشند. بنابراین چابکی در امنیت اهمیت فزاینده¬ای دارد، زیرا تهدیدات سایبری و فناوری های امنیتی مداوم تغییر می¬کنند و سازمان نیاز به محافظت از دارایی¬های جدید خود می¬باشد، تا از افشای اطلاعات و خسارات مالی جلوگیری نماید (انوشا، 1400). در دنیایی که بیش از 61 درصد صنعت و تعاملات اجتماعی به صورت آنلاین انجام می-شود، اطمینان از استانداردها با امنیت بالا برای تسهیل تعاملات یکپارچه، کارآمد و ایمن ضروری است برخی از مفاهیم کلیدی که در تضمین استانداردهای با امنیت بالا باید در نظر گرفته شوند، حفاظت از داده ها نگرانی حریم خصوصی، قابلیت اطمینان و در دسترس بودن، و امنیت سایبری است (یولا ،2019).
بنابراین امنیت سایبری به وسیله ای شماره یک برای جلوگیری از جرایم سایبری و حملات سایبری با حفظ تعاملات بین صنعتی و اجتماعی ایمن تبدیل شده است (همایون ،2020).
1-4- الگو یا مدل مفهومی
در پژوهش حاضر شاخص توسعه¬ی انسانی و شاخص امنیت سایبری به عنوان متغیر-های اصلی مدل مورد بررسی قرار می¬گیرند.
براساس فرضیه تحقیق حاضر رابطه¬ی میان شاخص توسعه انسانی و امنیت سایبری مثبت ارزیابی می¬شود. در توضیح این رابطه می¬توان گفت اولا امنیت سایبری موجب افزایش بهره¬وری کل عوامل تولید، بهبود فضای کسب و کار و متعاقبا افزایش درآمد سرانه می¬شود و شاخص توسعه انسانی را افزایش می¬دهد.
ثانیا امنیت سایبری با ایجاد امنیت در جامعه به ویژه در فضای مجازی به ایجاد امنیت سرمایه گذاری و تولید منجر شده و به همین دلیل می¬تواند موجب بهبود شاخص توسعه¬ی انسانی شود.
از طرف دیگر چالش های بین المللی و تحریم اثر منفی بر امنیت سایبری دارد. همچنین تکنولوژی و ارتباطات می¬تواند اثر دوگانه بر امنیت سایبری داشته باشد چون در این شرایط افزایش تهدیدات سایبری محتمل است.
1-5-هدف، سوال¬ و فرضیه¬ پژوهش
1-5-1- اهداف پژوهش
هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی اثر امنیت سایبری بر شاخص توسعه¬ی انسانی کشورهای منتخب است.
1-5-2- پرسش پژوهش
آیا اثر امنیت سایبری بر شاخص توسعه انسانی کشورهای منتخب مثبت است؟
1-5-3- فرضیه پژوهش
امنیت سایبری اثر مثبت بر شاخص توسعه ی انسانی کشورهای منتخب دارد .
1-6- قلمرو پژوهش
قلمرو مکانی پژوهش ایران و کشورهای منتخب می¬باشد و قلمروی زمانی بین سال های 2021-2015 با توجه به دسترسی داده های آماری خواهد بود .
قلمروی موضوعی امنیت سایبری و توسعه ی انسانی می¬باشد .
1-7- روش اجرای طرح
برای تدوین مبانی نظری و پیشینه تحقیق از روش کتابخانه¬ای استفاده خواهد شد. برای شبیه سازی مدل با رویکرد پویایی شناسی سیستم ابتدا مرز بسته ی مدل تعیین خواهد شد. پس از شناسایی متغیرهای تاثیر گذار، نمودار بازخوردی علی معلولی رسم می-شود سپس روابط بین متغیرها شناسایی می¬شود و نمودار انباشت جریان ترسیم خواهد شد. در ادامه شبیه سازی مدل صورت گرفته و اعتبار سنجی مدل مورد بررسی قرار خواهد گرفت. سناریوسازی و توجیه سیاستی مرحله آخر شبیه سازی مدل خواهد بود.
1-8- متغیرهای کلیدی در پژوهش
در پژوهش حاضر متغیرهای شاخص توسعه ی انسانی، تولید ناخالص داخلی ، بهره-وری کل عوامل تولید، رشد تکنولوژی و شاخص امنیت سایبری مورد بررسی قرار می¬گیرد و تاثیر امنیت سایبری بر روی آنها مطالعه می¬ شود.
توسعه انسانی به صورت افزایش سطح رفاه زندگی افراد تعریف شده و هدف نهایی توسعه، داشتن زندگی سالم و طولانی و اخلاق در جامعه مدنی دموکراتیک است. میانگین سه متغیر دانش، طول عمر و استاندارد زندگی می¬باشد (آصف زاده،1383).
رشد تکنولوژی و فناوری اطلاعات و ارتباطات یک فضای جدید در کنار جهان واقعی به نام فضای سایبری به وجود آورده است که کنترل ناپذیری تعاملات و تغییر ماهیت بسیاری از مفاهیم از ویژگی¬های آن می¬باشد (لیبیکی ،2007).
دنیای سایبری یک محیط غیر قابل پیش¬بینی است و برای جامعه بشری مزایای بی-نظیر و شگفت انگیزی دارد، اما یک تهدید جهانی نیز محسوب می¬شود، بنابراین برای مقابله با این تهدیدات باید برنامه¬ریزی شود (نوری، 1394)، این مسایل مفهوم امنیت سایبری را بوجود می¬آورد.
1-9- کاربردهای پژوهش و استفاده¬کنندگان از نتایج پژوهش
امنیت سایبری به حفظ حریم خصوصی افراد و سازمانها کمک میکند تا از دسترسی غیرمجاز به اطلاعات مالی، اطلاعات شخصی، تصاویر و سایر محتواهای خصوصی جلوگیری کرد. حملات سایبری میتوانند به سازمانها و افراد خسارت مالی جدی وارد کنند. بنابراین امنیت فضای سایبری می¬تواند از خسارت جبران ناپذیز جلوگیری کند.
با توجه به اهمیت امنیت سایبری در زمینه های مختلف، دولت¬ها می¬توانند از نتایج این پژوهش برای افزایش شاخص توسعه انسانی استفاده کنند.
1-10- خلاء تحقیقاتی و نوآوری پژوهش
با توجه به بررسی نگارنده تاکنون مطالعه¬ای در خصوص موضوع تحقیق حاضر صورت نگرفته، بنابراین این پژوهش اولین مطالعه در این زمینه می باشد.
1-12- محدویت های تحقیق
مهمترین محدودیت تحقیق حاضر، داده¬های امنیت سایبری است که در مقایسه با کشورهای توسعه یافته، برای کشورهای در حال توسعه به صورت محدود منتشر می شود.
1-13- تعاریف عملیاتی
شاخص توسعه انسانی:
این شاخص که توسط برنامه توسعه سازمان ملل(UNDP) منتشر می¬شود و حاوی اطلاعات شاخص¬های آموزش، سلامت و درآمد سرانه می¬باشد.
شاخص امنیت سایبری:
شاخص جهانی امنیت سایبری (GCI) توسط سازمان بینالمللی ارتباطات(ITU) نهاد وابسته به سازمان ملل منتشر می¬شود. این شاخص برای ارزیابی وضعیت آمادگی کشورها در مقابله با تهدیدات سایبری و توانایی آنها در حفظ امنیت فضای سایبری طراحی شده است.
1-14- ساختار پژوهش
پژوهش حاضر در پنج فصل تدوین شده است. در این راستا فصل اول به مقدمه و کلیات پژوهش اختصاص داده می¬شود. فصل دوم مبانی نظری و پیشینه پژوهش بررسی می¬شود. فصل سوم از پایان¬نامه به روش¬شناسی پژوهش می¬پردازد. در فصل چهارم به تجزیه وتحلیل داده¬ها و یافته¬های پژوهش پرداخته می¬شود و در نهایت در فصل پنجم نتیجه¬گیری و پیشنهادهای پژوهش ارائه می¬گردد. هر پژوهشی با محدودیت های مواجه است، که مهترین محدودیت پژوهش حاضر، داده های آماری محدود درباره شاخص های امنیت سایبری به ویژه برای کشورهای در حال توسعه است. فقدان داده های جامع می¬تواند دقت و پایایی یافته ها را محدود کند.
فصل دوم :
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
2-1- مقدمه
اساسی ترین نیاز بشر امنیت است، بنابراین اولین وظیفه حکومت¬ها، تأمین و حفظ آن می¬باشد(شمس، 1388). در مفهــوم ســنتی امنیــت، دولــت مسـئولیت حفاظـت از شـهروندان خـود را در اختیار دارد، اما پس از پایان جنگ سرد که تهدیدها صرفا جنبه نظامی نداشتند، بهتریـن راه بـرای ارتقـای منافـع امنیـت، جلـب رضایـت شـهروندان اسـت که مفهوم امنیت اجتماعی را در بر می¬گیرد(کریمی، 1402)
امروزه بخشی از زندگی انسان¬ها را فضای سایبری که محلی برای ارتباط بین انسان¬ها توسط شبک¬ های مخابراتی می¬باشد، تشکیل می¬دهد. این فضا عمدتاً از اطلاعات تشکیل شده است که به صورت طبقه¬بندی شده نگه داری و استفاده می¬شود و هر لحظه ممکن است دستخوش تغییر شود.
امنیت سایبری، حفاظت از افراد، جوامع، سازمانها، سیستمها و فناوریها در برابر فعالیتهای غیرعادی است. جرائم سایبری یک صنعت رو به رشد است که هزینه¬های عمده ای را به اقتصاد جهانی تحمیل می کند. اقتصادی که بتواند حریم امنیتی خویش را حفظ کند و از اطلاعات به نحو مطلوب مراقبت کند می¬تواند بستر را برای انجام امور اقتصادی مانند سرمایه گذاری و تجارت و در نهایت رشد اقتصادی فراهم کند، زیرا در حال حاضر، بخش مهمی از معاملات اقتصادی در این فضا انجام می¬شود.
در این فصل ابتدا به مبانی نظری پرداخته می¬شود که شامل مفهوم و اهمیت امنیت، امنیت سایبری، رابطه امنیت و توسعه و تعریف برخی مفاهیم و.... می باشد. در ادامه، پژوهش های داخلی و خارجی انجام گرفته در باره موضوع تحقیق، مورد بررسی قرار می¬گیرد.
2-2- مبانی نظری پژوهش
امنیت در لغت به معنی ایمن شدن و در امان بودن(معین، 1363) آرامش(المنجد، 1973)، آسودگی(عمید، 1379)، فراغت از خطر یا اضطراب و تشویش(آکسفورد ، 1997) می¬باشد امــا گســتردگی معانــی ایــن واژه موجب می¬شود همــواره امنیــت تحـت تأثیـر فاکتورهـای گوناگونـی قـرار گیرد. همیـن امـر موجـب شـده تــا اجماعــی در تعریــف ایــن مفهــوم وجود نداشته باشد.
مفهـوم کلاسـیک امنیـت ریشـه در نظریـات خردگـرایی دارد. بر این اساس، کشورها در دوره پیـش از جنـگ در پـی آن بودنـد کـه بـا تکیـه بـر مفاهیمـی همچـون قـدرت، بقـا، آنارشـی و موازنــه قــدرت، بــه تبیین محــوری دربــاره ســتیز و جنــگ برسند. بدین ترتیب، دولت¬هــا نقش آفرینــان اصلی محسوب می¬شوند چون در مرکز قدرت هستند و می¬توانند از قدرت نظامی برای صدمــه زدن بــه دیگــران استفاده کنند(تریف ، 1999). واقعگرایــان، قــدرت و امنیــت را صرفا در بعـد مـادی و فیزیکـی می¬دانند و عدم امنیـت را محـدود بـه تهدیـد یـا صدمــات فیزیکــی و نظامــی قلمــداد می¬کننـد. امــروزه علاوه بر دولت¬هــا و مرزهــای فیزیکــی، همه ابعـاد زندگـی بشـر در بسـترهای گوناگـون هویتــی، فرهنگــی، اقتصــادی، اجتماعــی و... تحــت تأثیــر تهدیــدات جهانــی قــرار می¬گیرنـد. تحـول در ماهیـت تهدیـدات موجب ایجاد تعاریـف جدیـدی از امنیـت ماننــد امنیــت انســانی، امنیــت فرهنگــی، امنیــت محیط زیســتی، امنیــت جنســیتی، امنیــت هویتــی و امنیــت جمعــی شده است. بنابراین علاوه بر اهرم قــدرت نظامــی و اقتصادی، بعد فرهنگی نیز یکی از مولفه های امنیت می باشد(کریمی، 1402).
علاوه بر بعد فیزیکی امنیت، بعـد غیـر¬فیزیکـی در قالـب امنیـت هسـتی شـناختی نیـز مسـئله ای اساســی و مهــم بــرای دولت¬هــا محســوب می¬شــود که علاوه بر امنیـت سـنتی کـه موجب بقـای دولـت است؛ تأمیـن هویـت را نیز مسـتلزم بقـا می-داند(استیل ، 2007).
از نظر جغرافیایی، سطوح امنیت به سه سطح امنیت محلی، امنیت ملی، امنیت بین المللی طبقه بندی میشود(بوزان ، 1991). و مولفه¬های اصلی امنیت ملی شامل امنیت نظامی ملی، امنیت اقتصادی و امنیت سایبری به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از امنیت اطلاعات و ثبات اجتماعی در نظر گرفته می¬شود(مارکینا ، 2019). در نهایت اینکه امنیت به معنی نبود تهدیدها است. آزاد ساختن مردم از قید و بندهای فیزیکی و انســـانی مانند جنگ، تهدید، فقر، آموزش و پرورش ضعیف، سرکوب سیاسی و مانند آنها. امنیت و رهایی دو روی یک ســکه هستند و رهایی و نظم اســت که امنیت واقعی را به وجود می آورد(بوث ، 1991).
معمولا امنیت سخت متکی بر روش¬های فیزیکی عینی سخت افزارانه و همراه با اعمال و رفتارهای خشونت آمیز و با قصد براندازی آشکار و با استفاده از شیوه اجبار و اشغال سرزمینی صورت می¬گیرد. در مقابل، تهدید بدون منازعه و لشکر کشی فیزیکی انجام می¬گیرد و محصول پردازشی ذهنی نخبگان این حوزه وسایل اجتماعی فرهنگی و سیاسی است( نایینی، 1387) حوزه امنیت نرم حوزه اجتماعی فرهنگی و سیاسی است. امنیت نرم یا تهدید در عرصه سایبری موجب دگرگونی در هویت فرهنگی و الگوهای رفتاری قابل قبول یک نظام سیاسی می¬شود. این حوزه در ابعاد سه گانه ی حکومت، اقتصاد و فرهنگ است که از طریق استحاله الگوهای رفتاری در این حوزه¬ها و جایگزینی الگوهای نظام سلطه محقق می¬شود(احمدزاده کرمانی، 1388).
خانواده، حکومت، دین، اقتصاد، آموزش و پرورش پنج نهاد اصلی از نظر جامعه شناسان می باشد، اگر نهادی دچار مشکل شود، نهادهای دیگر هم دچار اختلال می شود(میرمحمدتبار، 1401) ایجاد نظم و امنیت، یکی از وظایف اصلی حکومت هاست، که اگر حکومت قادر به ایجاد امنیت نباشد، نهادهای دیگر، مخصوصا نهاد اقتصاد با مشکل مواجه می شود و عدم وجود امنیت در اقتصاد، موجب محدودیت فعالیت های اقتصادی می¬شود، و مبادلات به سمت تجارت فردی و محلی در مقیاس های کوچک می¬رود. نا امنی بر عملکرد و بازدهی اقتصاد کلان نیز اثر گذار است(ویلیامسون ، 2000). از نظر مکتب کپنهاگ ، امنیت نبود تهدید است. این مکتب برای اولین بار مطالعه در حوزه امنیت را علاوه بر تمرکز بر امنیت نظامی به سمت انواع امنیت اقتصادی، امنیت سیاسی، امنیت محیطی و اجتماعی تغییر داد. در این راستا، روابط قدرت به بخش نظامی، روابط حاکمیت به بخش امنیت سیاسی، روابط اقتصادی به بخش امنیت اقتصاد، روابط انسان و طبیعت به بخش امنیت محیطی، روابط بین گروه های اجتماعی به بخش امنیت اجتماعی مربوط می-شود(پانیک ، 2009).
امنیت سایبری
اینترنت در چند دهه گذشته رشد انفجاری داشته است و در همه زمینه های جامعه، از جمله اقتصاد و زیرساخت¬های حیاتی تحول ایجاد کرده است. این انقلاب دیجیتال و تمدن سایبری، انقلابی در نحوه برقراری ارتباط، دسترسی به اطلاعات و تجارت ایجاد کرده است. سرعت و مقیاس این تحول، اینترنت را به منبعی ضروری برای تبادل اطلاعات و شالوده زندگی مدرن تبدیل کرده است(کاواک ، 2021). امروزه جهان وارد عرصه جدیدی از مبادله اطلاعات درزمینه تجارت، اقتصاد، بازرگانی و ... شده است که هرگونه تحول در مفهوم قدرت، تغییر و تحول در مفهوم امنیت ایجاد می¬کند. دانشمندان حوزه سیاست مفهوم قدرت و امنیت را وابسته می¬دانند و معتقدند که تغییر در مفهوم قدرت سبب تغییر در مفهوم امنیت می¬گردد.
لازم به ذکر است که سرزمین، جمعیت و کشاورزی منبع قدرت تعیین کننده در سده هجدهم میلادی بود. ظرفیت صنعتی، در سده نوزدهم و در میانه سده بیستم میلادی نیز علم و به ویژه فیزیک هسته¬ای، منابع قدرت تعیین کننده بود. در حالی که اکنون، احتمالاً تعیین کننده¬ترین منبع قدرت، توانایی اطلاعاتی است(خلیلی پور، 1391)
امنیت، یکی از ارکان مهم جامعه و خانواده است که با پیشرفت تکنولوژی معنای جدیدی در فضای سایبری پیدا کرده است. فضای سایبری به مجموعه ایی از ارتباطات انسان¬ها از طریق وسایل الکترونیکی و اینترنت، بدون در نظر گرفتن جغرافیای فیزیکی گفته می¬شود. مفهوم امنیت تحت تاثیر تحولات کلان بین الملل دستخوش تغییر شده و با شروع روند جهانی شدن و تحت تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات، مفهومی چند بعدی یافته است. امنیت تابع دو عنصر کلیدی انسان و فضای سایبری است. مساله اول، انسان ویژگی ها و قابلیت¬های او است و مساله دوم، ابعاد، قابلیت¬ها و مبانی شکل گیری فضای سایبری است(عابدی، 1398). اصطلاح امنیت سایبری بطور گسترده مورد استفاده قرار می¬گیرد. این اصطلاح به عنوان "حفاظت از دارایی های اطلاعاتی" در برابر تهدیدهایی که باعث در معرض خطر قرار گرفتن اطلاعات پردازش شده، ذخیره شده و سیستم¬های اطلاعات به هم پیوسته می¬باشد(مارسلو ،2020 ). از ویژگی¬های منحصر به فرد حوزه سایبری، گمنامی و نامتقارن بودن آن است و براین اساس، امروزه کشورها بدنبال قدرت سایبری هستند(نای ، 2006).
امنیت سایبری با امنیت اطلاعات متفاوت است. امنیت اطلاعات، حفاظت از اطلاعات به عنوان نوعی دارایی، از آسیب احتمالی ناشی از تهدیدهای مختلف است. امنیت سایبری تنها حفاظت از فضای مجازی نیست، بلکه از افرادی که در فضای مجازی بوده و دارایی¬هایی که می¬توانند از طریق فضای مجازی قابل دستیابی باشند، حفاظت می¬کند(سولمز ، 2013).
در عصر دیجیتال و ورود جهان به عصر اطلاعات و ارتباطات، فناوری اطلاعات و امنیت سایبری و اطلاعات نیز جایگاه ویژه ای یافته است. خطر حملات مختلف نه تنها برای مرزهای فیزیکی کشورها بلکه برای مرزهای سایبری و مجازی که بسیار پرنفوذتر هستند، نیز وجود دارد و این خطرات می¬تواند زیرساخت¬های حیاتی کشورها مخصوصاً زیرساخت اقتصادی هر کشوری را هدف حمله قرار دهند و بر امنیت ملی تأثیر بگذارند. این حملات شامل فعالیت¬های مخرب آنلاین با هدف سرقت اموال مالی و معنوی، تصاحب شبکه¬ها، دستکاری یا تخریب اطلاعات و ... می¬باشد، که موجب اختلال درعملیات تجاری و دولتی می شود. بنابراین، پایداری زیرساخت های حیاتی در برابر این تهدیدات بسیار حائز اهمیت است(اختری، 1402).
امنیت سایبری به جلوگیری از حملات سایبری اشاره می¬کند که شامل ویروس، بدافزار، کلاهبرداری¬های فیشینگ، هک و ... است. امنیت سایبری موثر همچنین تأثیر تهدیدات سایبری را بر سازمان¬ها و افراد به حداقل می رساند(آنکتاد ، 2021). امنیت سایبری به معنای محافظت از سیستمهای متصل به اینترنت که شامل سختافزار، نرمافزار و دادهها در برابر تهدیدات دیجیتال است. این روش توسط افراد و سازمانها برای جلوگیری از نفوذ غیرمجاز به دادهها و سایر سیستمهای دیجیتال استفاده می¬شود. منظور از فضای سایبری یا فضای مجازی، ترکیبی از هزاران رایانه به هم پیوسته، سرویس دهنده ها، شبکه های ارتباطی، سوییچ ها، کابل¬های فیبر نوری است که امکان ایجاد ارتباطات را در یک سیستم جامع فراهم می¬آورد و سالم بودن فضای سابیری در کشورها از اهمیت ویژه ای برخوردار است¬(افتخاری، 1382). در مقابل، امنیت اطلاعات شامل محرمانه بودن، یکپارچگی و در دسترس بودن داده¬ها در هنگام ذخیره سازی، پردازش یا انتقال می¬شود، که اختلال در هر کدام از این مؤلفه های می¬تواند تأثیر جدی بر عملکرد دولت¬ها، شرکت ها و جامعه داشته باشد(وایتمن ، 2011). بدین ترتیب، امنیت اطلاعات زیرمجموعه امنیت سایبری محسوب می¬شود.
پیشرفت فناوری، ممکن است برای امنیت افراد، جامعه و سازمانها خطرآفرین باشد. برای کاهش این چالشهای امنیتی، افراد، سازمانها و جوامع اغلب از اقدامات امنیت سایبری، چارچوبهای قانونی، و کمپینهای آموزشی و آگاهیبخشی برای ترویج رفتار اخلاقی و جلوگیری از نیت مخرب استفاده میکنند. امنیت سایبری حفظ محرمانه بودن، یکپارچگی و در دسترس بودن منابع رایانه ای است که متعلق به یک سازمان یا متصل به شبکه سازمان دیگر است(یولا ، 2019).
امروزه جهان شاهد افزایش روز افزون نفوذ عوامل خارجی به زیرساخت های حیاتی، انواع جاسوسی های صنعتی و اعلام وجود طیف وسیعی از هکرها می¬باشد و این نفوذ می¬تواند موجب خالی کردن هزاران حساب بانکی و یا سرقت اطلاعات گردد. علاوه براین، امنیت اطلاعات به عنوان یک موضوع در سطح امنیت ملی نیز در نظر گرفته می شود. امنیت سایبری را می¬توان به عنوان دفاع از سرورها، رایانه ها، دستگاه های تلفن همراه، شبکه ها و داده¬ها، سیستم¬های الکترونیکی در برابر حمالت مخرب، که شامل دستگاه های شخصی و سازمانه-ای تجاری می¬شود، تعریف نمود. حملات به دسته های مختلفی مانند امنیت شبکه، امنیت برنامه ها، امنیت اطلاعات، امنیت عملیاتی تقسیم می¬شوند. امنیت شبکه و امنیت برنامه به ترتیب بر ایمن سازی شبکه¬های کامپیوتری همراه با نرم¬افزار و دستگاه عاری از تهدید و آسیب پذیری تمرکز دارد(سما و همکاران، 2018).
امروزه فناوری اطلاعات، تحولات زیادی را تجربه کرده است. روزانه ابزارهای مخرب زیادی تولید و توسعه می¬یابند و در مقابل متخصصان امنیتی سعی در شناسایی و جلوگیری ازاین گونه فعالیت¬ها دارند(جواهری ، 2021). عدم وجود امنیت سایبری در زیرساخت¬های کشور، موجب اختلال در کارکرد دولت, اقتصاد و خدمات رسانی و ... می¬شود. اختلال در زیرساخت های حیاتی، ممکن است موجب تلفات انسانی, خسارات اقتصادی و بی اعتمادی عمومی شود. برای جلوگیری از این جرایم سایبری باید از زیرساخت¬های حیاتی کشور، برای به حداقل رساندن خطرات سایبری محافظت کرد(اختری،1402).
هدف حمله سایبری، اغلب جمع¬آوری هدفمند اطلاعات با انگیزه های سیاسی می-باشد. گاهی حمله¬های هکری با هدف دستکاری اطلاعات انجام می¬شوند. در این نوع تهدید، هکرها به یک پایگاه داده نفوذ می¬کنند و سعی می کنند سطح دسترسی خود را ارتقا دهند و اطلاعات درون پایگاه¬های داده و نسخه¬های پشتیبان آن را ویرایش کنند. توسعه و اجرای استراتژی امنیت سایبری یک فرآیند مداوم است و چالش¬های زیادی را به همراه دارد. بنابراین، هر سازمانی باید بلوغ امنیت سایبری خود را به طور دوره ای و مداوم مورد نظارت و ارزیابی مجدد قرار داده تا نقاط ضعف و قدرت خود را شناسایی کند و با شبیه سازی شرایط، هر لحظه آماده باشد که در صورت بروز یک تهدید جدید، اقدامات لازم را به عمل آورد زیرا چابکی در امنیت اهمیت فزاینده ای دارد(انوشا، 1400). نتیجه توسعه و اجرای استراتژی امنیت سایبری این است که دارایی¬ها، امنیت بهتری داشته باشند. امنیت سایبری شامل تغییر رویکرد امنیتی از اقدام واکنشی به اقدام پیشگیرانه است، یعنی بیشتر بر پیشگیری از حملات و حوادث سایبری متمرکز می¬شود تا اینکه بعد از رخداد امنیتی به آن¬ها واکنش نشان دهد. البته یک استراتژی امنیت سایبری مستحکم، سازمان را برای پاسخگویی به حوادثی که رخ می¬دهند، آماده¬تر می¬کند. با جلوگیری از بزرگتر شدن حوادث جزئی، سازمان می¬تواند ضمن حفظ اعتبار خود، از آسیب رسیدن به سازمان، مشتریان، کارکنان، شرکا و دیگران جلوگیری نماید(انوشا، 1400). اقتصاد امنیت سایبری، اصول اقتصاد را برای تجزیه و تحلیل مشکلات امنیت سایبری به کار می¬برد. این اصول شامل توصیف بازار، تحلیل رفتار استراتژیک، معاوضه هزینه و فایده توسط فعالان منطقی بازار، شکست مکانیسم بازار و تأثیر اقتصادی مقررات توسط دولت¬ها می¬باشد(گراس ، 2017).
امنیت سایبری برای حفظ یکپارچگی و قابلیت اطمینان بودن، سیستمها و شبکههای دیجیتال بسیار مهم است. حملات سایبری میتوانند سیستمها و شبکههای دیجیتال را مختل کنند و باعث از کار افتادن آن شوند و بر عملکرد کسب و کارها و دولت¬ها تأثیر بگذارند¬(ینگولا ، 2024). اقدامات مؤثر امنیت سایبری می¬تواند تأثیر حملات سایبری را به حداقل برساند و تضمین کند که سیستم ها و شبکه¬های دیجیتال، عملیاتی و ایمن باقی می¬مانند. امنیت سایبری برای ارتقای اعتماد و اطمینان در اقتصاد دیجیتال حیاتی است. بدون اقدامات موثر امنیت سایبری ، افراد و سازمان ها ممکن است تمایلی به شرکت در فعالیت های آنلاین مانند تجارت الکترونیک، بانکداری آنلاین و کار از راه دور نداشته باشند(چاندوانی ، 2023؛ آپادهای ، 2020). این موضوع می¬تواند رشد و توسعه را کند. و پتانسیل اقتصاد دیجیتال، برای نوآوری و رشد اقتصادی را محدود نماید. اهمیت اقدامات موثر امنیت سایبری برای حفظ و نگهداری دارایی¬ها و اطلاعات دیجیتال، یکپارچگی سیستم ها، شبکه های دیجیتال و ارتقای اعتماد و اطمینان به اقتصاد دیجیتال ضروری است¬(جونجا ، 2024). حتی جدیدترین فناوریها به سطح بالایی از امنیت نیاز دارند. زیرا این فناوریها اطلاعات مهمی در مورد یک شخص یا سازمان دارند، بنابراین امنیت آنها به یک امر ضروری تبدیل شده است. هیچ راه حل کاملی برای جرایم سایبری وجود ندارد، اما باید تلاش شود تا این جرایم و هزینه¬های مربوط به آن¬ها به حداقل ممکن برسد(انوشا، 1400). برای این منظور، نقش امنیت سایبری در اقتصاد دیجیتال، حیاتی می¬باشد.
با افزایش روزافزون زندگی و تجارت به صورت آنلاین، نیاز به حفاظت از دارایی-های دیجیتال و اطلاعات در برابر تهدیدات سایبری اهمیت فزاینده ای پیدا کرده است. برای حفظ اعتماد و اطمینان افراد و سازمان ها به اقتصاد دیجیتال، وجود امنیت سایبری ضروری است. رشد و موفقیت امنیت سایبری به چند دلیل در اقتصاد دیجیتال مهم است(وزارت الکترونیک و فناوری اطلاعات ، 2023):
- حفاظت از دارایی ها و اطلاعات دیجیتال، از جمله داده¬های شخصی، مالکیت معنوی
- حفاظت از اطلاعات مالی، و جلوگیری از سرقت، آسیب، یا دسترسی غیرمجاز
- جلوگیری از حملات سایبری مانند هک، بدافزارها و فیشینگ که می¬تواند عواقب شدیدی برای افراد و سازمان ها داشته باشند.
بر اساس داده¬های مجمع جهانی اقتصاد ، ارزش بازار جهانی امنیت سایبری در سال 2019 معادل ۱۱۲ میلیارد دلار می¬باشد و پیش¬بینی شده است که ارزش آن تا سال 2024 به 300 میلیارد دلار افزایش یابد. رشد بازار امنیت سایبری حاصل گسترش روز افزون تجارت الکترونیک و ظهور فناوری های نظیر بلاک چین ، اینترنت اشیا ، هوش مصنوعی و .... می¬باشد. ارزش بازار جهانی اینترنت اشیاء در سال 2023 ، 662.21 میلیارد دلار می باشد که پیش¬بینی می¬شود تا سال 2030 به 3352.97 میلیارد دلار افزایش یابد. اینترنت اشیاء ، دستگاه¬های مختلف را از طریق اینترنت به هم متصل می¬کند تا با دستگاه¬های دیگری که به همان شبکه متصل شده اند، ارتباط برقرار کنند. اینترنت اشیاء پتانسیل بسیاری در زمینه¬های، سبک زندگی و کسب و کار دارد و می¬تواند، پردازش و انتقال داده ها و اطلاعات را چندین برابر کند. بنابراین، اینترنت اشیاء به معنای دسترسی بیشتر به اطلاعات به مفهوم کنترل بهتر آینده است. در اینترنت اشیاء، اطلاعات بدون نیاز به ارتباط انسان با انسان و یا انسان با کامپیوتر ارسال می¬شود(اوراسویچ ، 2017). بنابراین، در این تکنولوژی، عدم دسترسی به داده¬ها بی¬معنی می باشد. این تکنولوژی، کارایی نیروی کار افزایش می¬دهد. این در حالی است، با افزایش روز افزون تعداد دستگا¬های متصل به اینترنت اشیاء، حفظ امنیت دستگاه¬ها و اطلاعات آن¬ها، اهمیت بیشتری پیدا می-کند(موسنیا ، 2016). به دلیل استفاده اینترنت اشیاء در صنایع مختلف مانند صنایع خودرو، هوانوردی، ناوگان حمل و نقل، کشاورزی و … ، سازمان¬ها و ارگان¬ها باید بیشتر به امنیت اینترنت اشیاء اهمیت دهند. زیرا کوچکترین اختلال می¬تواند عواقب جبران ناپذیری را به بار بیاورد(محمود ، 2019).
امنیت اقتصادی
به میزان حفظ و ارتقای شیوه زندگی مردم یک جامعه از طریق تأمین کالاها و خدمات، هم از مجرای عملکرد داخلی و هم حضور در بازارهای بین المللی امنیت اقتصادی می¬گویند. در تعریف سنتی استفاده از امکانات اقتصادی به عنوان یک اهرم و بنیان اقتصادی قدرت نظامی، دو عنصر اصلی امنیت اقتصادی در نظر گرفته می¬شود (ماندل ، 1387). با دو رویکرد تاریخی و ساختاری، امنیت اقتصادی را می¬توان تحلیل کرد. در رویکرد تاریخی مرکانتلیستها امنیت اقتصادی دولت در گرو صادرات بیشتر کالا و ذخیره بیشتر طلا می¬باشد. در این طرز فکر، نقش دولت مهم است. در حالی که، لیبرالیست¬ها امنیت اقتصادی را امنیت بازار می¬دانستند. در مقابل، مارکسیسم امنیت اقتصادی را بر اساس ارتباط متقابل بین مرکز و پیرامون توضیح می¬دهد. همچنین، دیدگاه تاریخی، برای تعریف امنیت اقتصادی، سه سطح از امنیت را با هم ترکیب میکند: سطح کلان(مرکانتلیسم) که در امنیت اقتصادی، دولت را مهم در نظر می¬گیرد، سطح خرد(لیبرالیسم) و سطوح خرد و کلان (مارکسیسم) بازار را محور امنیت اقتصادی می¬داند. در رویکرد ساختاری، افراد، جامعه، بنگاه، دولت، روابط بین دولت¬ها و روابط جهانی سطوح امنیت یا ناامنی اقتصادی می¬باشند که در ارتباط متقابل با هم عمل میکنند. امنیت اقتصادی فرآیندی پایان¬ناپذیر است که نخست از طریق تعامل اقتصاد کلان با سطح میانی (بنگاه ها، سازمان¬ها و شرکت¬ها) تعیین می¬شود و سپس سطح خرد، امنیت اقتصادی(نیازهای افراد) را تشکیل می¬دهد(سیف، 1389).
امنیت اقتصادی فردی، داشتن و ثبات درآمد و دارایی می¬باشد و با مفهوم کار ارتباطی عمیق دارد از این جهت، تهدیدهای امنیت اقتصادی فردی شامل نداشتن درآمد، درآمد پایین، کاهش زیاد درآمد، افزایش قابل توجه پیش¬بینی نشده در هزینه¬ها می¬باشد¬(کنورث ,2010). در سطح کلان و ملی، امنیت اقتصادی به معنای فراهم کردن پایدار در استاندارد زندگی برای همه مردم از طریق توسعه اقتصاد ملی، با حفظ استقلال اقتصادی می¬باشد. همچنین، حفظ تعادل میان رفاه و استقلال نیازمند روابط پیچیده رقابتی میان اقتصاد داخلی و شرکت¬های خارجی است (سیف، 1389).
در مقابل، ناامنی اقتصادی به شرایط ناشی از نبود سلامت اقتصادی و عدم حفاظت در مقابل زیان های اقتصادی عمده گفته می¬شود. امنیت اقتصادی وضعیت باثباتی از شرایط و ساختار فعلی و چشم انداز مشخص و روشنی از آینده می باشد که در آن فرد، سازمان، جامعه و دولت احساس خطر ندارد و به طور بهینه بتوانند به تولید و توزیع و مصرف ثروت بپردازند. امنیت اقتصادی مفهومی پیچیده و پویا است که پیچیدگی آن ناشی از فرآیندها و پدیده¬های اقتصادی، مالی و اجتماعی است و پویایی آن نیز ناشی از سرعت فرآیندها و پدیده¬های اقتصادی در سطح ملی و جهانی می¬باشد. امنیت اقتصادی به معنای حفظ منافع حیاتی جامعه، دولت و افراد و نیز حفظ ارزش¬ها و استاندارد زندگی ملی در برابر تهدیدهای داخلی و خارجی است(کوبر ، 2019).
یکی از عوامل تأثیرگذار و مهم بر امنیت، ثبات اقتصادی است. امنیت ملی و ثبات اقتصادی هر کشور وابسته به کارکرد مؤثر و مقاوم سیستم اقتصادی در برابر تهدیدات داخلی و خارجی می¬باشد(پادام،1395). از مخاطره های اقتصادی، امنیت انرژی و نوسانات قیمت انرژی و برای کشورهایی مثل ایران، تحریم های اقتصادی و اثر آن بر اقتصاد و ... را می¬توان نام برد(گلدانی، 1402).
جدول (2-1) مؤلفه های امنیت اقتصادی و متغیرهای آن را نشان می دهد که تغییر در هر یک ازآنها بر امنیت اقتصادی و امنیت ملی اثر می گذارد.
جدول (2-1) متغیرهای امنیت اقتصادی
امنیت بخش پولی پایین بودن نرخ تورم، ثبات نرخ ارز، کارکرد سالم نظام بانکی و... (رشیدی، 1394)
امنیت تجارت خارجی تراز تجاری، تراز پرداختها، تحریم های بین الملل، سهم تجارت نفتی از کل تجارت و ... (کوبر، 2019)
امنیت خط مشی بازار درجه رقابتی بودن اقتصاد، سهم دولت از اقتصاد و میزان شفافیت و ... (زها ،1999)
امنیت بخش کالا واردات و مالیات بر کالا و خدمات و ... (مصطفوی،1389)
امنیت عملکرد اقتصادی بهره¬وری نیروی کار و سرمایه، ارزش افزوده اقتصادی و رشد تولید ملی و ... (هاکر ،2012)
امنیت نیروی انسانی شاخص بیکاری، ضریب جینی، شاخص هزینه اجاره مسکن، شاخص بهداشت و سلامت و ... (هاکر،2012)
منبع: جمع آوری شده توسط تحقیق حاضر
توسعه اقتصادی و امنیت سایبری
می¬توان توسعه را عبور از مرحله ای به مرحله دیگر و تبدیل ساختار موجود به ساختار کار آمد که منطبق با نیازهای جدید است، تعریف کرد(حسینی،1384). توسعه گسترش آزادی¬های واقعی مردم است که این آزادی ها به مسایل اجتماعی و اقتصادی، حقوق مدنی و سیاسی، نوسازی، پیشرفت تکنولوژی یا صنعتی شدن بستگی دارد(آمارتیا سن ، 1381). توسعه پدیده¬ای پویا، چند بعدی و فراگیر است که در برگیرنده تمام جنبه¬های زندگی انسان است، و سه مفهوم تغییر، تحول و پیشرفت را در ذات خود دارد(افتخاری، 1379). توسعه مستلزم تغییرات اساسی و تجدید جهت¬گیری در مجموعه نظام اجتماعی و سیاسی، اقتصادی، در سطوح ملی، بین¬المللی و در زمینه های سیاسی، نهادی، اجتماعی و اداری و حتی باورهای مردم و آداب و رسوم می¬باشد. این تغییرات اساسی باید هماهنگ با نیازهای متنوع اساسی و خواسته¬های ملت¬ها، جامعه را از حالت نامطلوب زندگی گذشته، خارج و به سوی زندگی بهتر از نظر مادی و معنوی سوق دهد. سه معیار اساسی در ابعاد اقتصادی، فرهنگی و سیاسی برای توسعه به ترتیب شامل عزت نفس، تامین معیشت زندگی، آزادی و گسترش دامنه انتخاب می¬باشد (موثقی، 1384). این در حالی است که حاصل بی¬ثباتی و فقدان امنیت، توسعه نیافتگی در کشور است که منجر به فقر ناامنی و فساد می-شود(حافظ نیا، 1389) و مولفه¬های آن، فقدان آزادی¬های اقتصادی، گسترش فقر، عدم امنیت اقتصادی، توزیع ناعادلانه ثروت، تورم، رکود، بیکاری، تبعیض جنسیتی، فساد اقتصادی و افزایش بدهی¬های خارجی می¬باشد(ازکیا، 1391). در مقابل، توسعه پایدار سه مفهوم رشد اقتصادی، حفظ محیط زیست و پیشرفت جامعه را در بر می گیرد و برآورده شدن نیازهای نسل حاضر بدون ایجاد مشکل در برآورده ساختن نسل آینده می¬داند (سازمان ملل متحد ، 1996).
تولید ناخالص داخلی یکی از معیارهای سنجش قدرت اقتصادی و توسعه کشورها است(دیکینسون ، 2012). اما این معیار فقط مواردی کمی شامل ارزش پولی می-شوند را دربر می¬گیرد و موارد کیفی مانند خانواده، بهداشت و آلایندگی، جرم و جنایت، عدالت و حقوق بشر را نادیده می¬گیرد(باومول ، 1988). بنابراین شاخص توسعه انسانی برای اندازه گیری رفاه مطرح شده است(گوریکا ، 2013) که میانگین آموزش، امید به زندگی و سطح درآمد می¬باشد(هارتگن ، 2012). امید به زندگی بر اساس طول عمر اندازه گیری می¬شود، دانش با شاخص ترکیبی از میزان سواد بزرگسالان و ثبت نام آموزش ابتدایی، متوسطه و دانشگاهی و استاندارد زندگی به وسیله تولید ناخالص داخلی یا درآمد سرانه اندازه گیری می¬شود. بدین ترتیب، توسعه انسانی فرآیند افزایش سطح رفاه زندگی و برخورداری انسان از زندگی طولانی، سالم و اخلاقی در محیطی غنی و در جامعه مدنی دموکراتیک می¬باشد(آصف زاده، 1383). تحول اساسی در متغیرهای اقتصادی، آموزشی و بهداشتی موجب ارتقای سطح کیفیت زندگی افراد یک جامعه است، که موجب بهبود شاخص توسعه انسانی و توانمندسازی انسان¬ها برای دستیابی به هدف ارتقای سطح زندگی آنها می¬شود(نیسی، 1389). بخش بهداشت و درمان نیز با نقش کلیدی، با بهبود شاخص های بهداشتی، سهم عمده¬ای در افزایش توسعه انسانی دارد.
رابطه دو مؤلفه امنیت به معنای عام و امنیت سایبری به معنای خاص و توسعه اقتصادی نقش مهمی در تحلیل سیاست خارجی دولت ها دارد. اولویت قرار دادن یکی از این دو مولفه موجب شکل¬گیری دو نوع سیاست خارجی و توسعه محور و امنیت محور می¬شود. دولت¬هایی که سیاست خارجی توسعه محور داشته اند، در افزایش قدرت و تقویت امنیت ملی نیز موفق تر بودند(معزی، 1397). از سوی دیگر، یکی از عوامل مهم برای ارتقای سرمایه گذاری و رشد اقتصادی در کشورهای در حال توسعه، محیط امن اقتصادی می¬باشد، بهبود فضای امن اقتصادی از طریق کاهش عدم قطعیت در بازگشت سرمایه موجب افزایش سرمایه گذاری می¬شود(دانته ، 1997). همچنین، امنیت از طریق اثر بخشی در تخصیص منابع بر سرمایه گذاری اثر گذار است و منجر به رشد اقتصادی می¬شود(شیو ، 2004).
موفقیت کشورهای در حال توسعه در دموکراسی، اصلاحات اقتصادی و قرار گرفتن در فرآیند جهانی شدن، امنیت آنها را رقم می¬زند، در این راستا، تهدید به تحریم و عدم پذیرش آنها در اتحادیه های تجاری و اقتصادی جهانی، امنیت آنها را به خطر می-اندازد، بنابراین، نه تنها سرمایه¬گذاران تمایلی به سرمایه گذاری در کشورهای با امنیت پایین ندارند، بلکه از سرمایه گذاری¬ها کاسته و حتی فرار سرمایه را ترجیح می¬دهند(استویان ، 2015). تولید در اقتصاد، مستلزم سرمایه گذاری قبلی و سرمایه گذاری خود نیازمند تأمین امنیت از بدو سرمایه گذاری تا سال¬های رسیدن به مرحله بازده می¬باشد. تولید، توسعه و رشد اقتصادی تنها پس از طی این مرحله صورت می-پذیرد. عدم وجود امنیت، روند کلی تولید را مخدوش می¬کند. در صورت نبود بستر لازم، عوامل تولید به سمت مکان هایی که این بستر فراهم باشد می¬روند. بستری که در آن سرمایه گذاری می شود، عملا در نوع سرمایه گذاری تأثیر می گذارد و از شرایط اقتصادی پیروی می¬کند(زارعشاهی، 1379). این درحالی است که امنیت ملی، در تعیین موقعیت جغرافیایی آن دسته از پروژه¬های سرمایه بری که برای امـور نظـامی و انتخـاب تکنولـوژی بـه اجـرا گـذارده شـده¬انـد، نقـش مؤثرتری ایفا کرده است(بی. کاپشتاین ، 1377).
2-3- پیشینه پژوهش
2-3-1- مطالعات داخلی
با توجه به بررسی نگارنده تاکنون مطالعه ای در خصوص موضوع تحقیق حاضر صورت نگرفته ولی برخی مطالعات در حوزه ی امنیت سایبری انجام شده است که در این باره می¬توان به مطالعات زیر اشاره کرد:
رئیسی و همکاران (1402) الگوی مکانیزم¬های بلاک چین برای امنیت اینترنت اشیا در شرکت ملی نفت ایران ارائه نمودند. آنان پس از مصاحبه با 10 نفر از نخبگان و صاحب نظران و تجزیه و تحلیل داده¬های کیفی و با روش کیفی تئوری داده بنیاد به اشباع نظری دست یافتند. این محققان عوامل تاثیرگذار بر مکانیزم¬های بلاک چین برای امنیت سایبری اینترنت اشیا در صنعت نفت و گاز در قالب سه مفهوم، تجمیع و ذخیره سازی داده¬ها، مدیریت کلیدها و رمزنگاری داده¬ها، اعتبارسنجی و مدیریت هویت شناسایی کردند. بر اساس این تحقیق، عوامل زمینه¬ای تاثیرگذار، شامل 9 مفهوم منابع مالی، توزیع سرویس های زیرساخت، مدیریت، پایداری سیستم، محرمانگی داده¬ها، مقیاس پذیری، شفافیت، تخصص و دسترس پذیری می¬باشند و عوامل محیطی مداخله گر، شامل هفت مفهوم محیط¬های عملیاتی، ماهیت داده برای مکانیزم¬ها در صنایع گوناگون، استانداردها و رویه¬ها، محیط اجتماعی، قوانین و مقرارت دولت، مناسبات سیاسی و محیط فرهنگی می¬باشند. این تحقیق، راهبردهای مکانیزم های بلاک چین برای امنیت سایبری اینترنت اشیا را در قالب شش مفهوم ایجاد لایه امن، سلامت الکترونیک، شبکه¬های هوشمند، حمل و نقل هوشمند، طراحی وسایل اینترنت اشیا صنعتی، استفاده از قراردادهای هوشمند بلاک چین مطرح کرده است. سرانجام بر اساس این مطالعه، پیامدها و نتایج اجرای مکانیزم های بلاک چین برای امنیت سایبری اینترنت اشیا در صنعت نفت و گاز شرکت ملی مناطق نفت خیزجنوب شامل نگرش ظرفیت بالا برای ذخیره سازی، کاهش هزینه¬های تولید، میدان هوشمند، پویایی محیطی، چابکی سازمانی، امنیت و قابلیت دسترسی سیستم، کیفیت اطلاعات، سرعت پردازش داده¬ها، بهبود رابط کاربری هستند.
خواجه سعید (1401) جرایم سایبری تهدید کننده اقتصاد و راهکارهای مقابله با آن را ارائه کرده است. بر اساس نتایج این تحقیق، تصمیم گیران بجای سرمایه گذاری بر نرم افزارهای آنتی ویروس، باید بر سیاست گذاری اینترنتی اهتمام ورزند تا بتوانند اثرات حملات سایبری بر اقتصاد را کاهش دهند و سیستم¬های دفاع سایبری بروز رسانی کنند. با توجه به این مطالعه، برای مقابله با تهدیدات سایبری، همراه با ارتقاء سیستم¬های امنیتی و راهکارهای فنی، آگاهی بخشی و اعمال سیاستگذاری موثر بهترین راهکار می¬باشد.
رضوی پور و همکاران (1401) ضمن تاکید بر اهمیت امنیت سایبری با رویکرد توصیفی به این نتیجه دست یافتند که تهدیدات سایبری با هدف صدمه به مراکز مهم راهبردی و اخلال در امنیت فضای مجازی، اثرات منفی بر جامعه دارند.
رحمدل و کامکار (1400) با انجام یک مطالعه¬ی میدانی روی شاغلان بخش امنیت سایبری ایران به این نتیجه رسیدند که باور به منبع، اعتقاد به سودمندی دانش و باور به تبادل متقابل، با جذب دانش رابطه مثبت و معناداری دارند.
انوشا و همکاران (1400) در یک مطالعه میدانی در ایران، اهمیت وجود استراتژی امنیت سایبری را مورد تاکید قرار داده و مراحل اتخاذ آن را برای حصول یک رویکرد جهت توسعه امنیت سایبری و امنیت ملی شرح می¬دهند. آنان عنوان می¬کنند که یک استراتژی امنیت سایبری قوی می¬تواند وضعیت مناسبی را برای ایران در مقابل حملات خرابکارانه که برای دسترسی، تغییر، حذف، تخریب و یا بدست گرفتن سیستم¬های کاربران یا سازمان¬ها و داده¬های حساس طراحی شده¬اند، فراهم نماید. این محققان نتیجه می¬گیرند که باید هر سازمان، امنیت سایبری خود را بروز نگه دارد تا آمادگی مقابله با حملات سایبری را داشته باشند.
کاویانی و همکاران (1399) با بکارگیری مدل کوه یخی، شایستگی کارکنان در حوزه امنیت سایبری در ایران را بررسی کردند. بر اساس یافته¬های این مطالعه، تربیت مدیران توانمند و متعهد ضروری بوده و استفاده از ظرفیت کل همراه با آموزش مبانی سایبری برای توسعه انسانی توصیه می¬گردد.
بنار (1399) چارچوب مقررات گذاری, امنیت سایبری و مقررات گذاری داده در اینترنت اشیا را برای ایران ارائه کرده است. بر اساس این مطالعه، در اینترنت اشیا پنج موضوع مهم قابل توجه برای سیاستگذاران وجود دارد که شامل: نقض امنیت، رضایت، حریم خصوصی توسط طراحی و حریم خصوصی به صورت پیش فرض، حقوق ارتقا یافته درخصوص موضوع داده و پردازش داده¬های شخصی مربوط به کودکان، ملاحظات امنیت سایبری است. نتایجی که از مرور قوانین در آسیا, آمریکا و اروپا حاصل شده است نشان می¬دهد چارچوب قانونی در اینترنت اشیا باید چهار بخش را پوشش دهد: اول، نحوه اعمال قوانین به اینترنت اشیا. دوم, امنیت و حفاظت از داده و مصرف کننده برای حوزه هایی از قبیل آزاد بودن جریان داده¬های غیر¬شخصی, حفاظت از داده، امنیت سایبری، امنیت شبکه و سیستم های اطلاعاتی, مسئولیت محصول و حقوق مصرف کننده. سوم, بی¬طرفانه بودن فناوری و اجتناب از برخی سیاست¬های بخش صنعت که طرفدار فناوری¬های غیرسلولی هستند. چهارم, مسئولیت و اتخاذ بهترین شیوه¬ها در رابطه با اشتراک داوطلبانه از داده¬های غیرشخصی تولید شده توسط دستگاه و تأکید قراردادی بر حل مسائل بالقوه پیرامون مسئولیت اینترنت اشیا که می¬تواند موجب تقویت رقابت پذیری در کشور و اعتماد کاربر نهایی در اینترنت اشیا شود.
جعفری و همکاران (1398) با روش اقتصاد سنجی، اثر متغیرهای مربوط به شاخص¬های امنیت اقتصادی و تجارت را بر رشد اقتصادی 9 کشور منتخب عضو سازمان کنفرانس اسلامی طی دوره زمانی 2005 تا 2016 بررسی کردند. آنان دریافتند که طی دوره زمانی مورد نظر، شاخص¬های امنیت اقتصادی و تجارت خارجی دارای اثر مثبت بر رشد اقتصادی می¬باشند.
فولادی و همکاران ( 1397) ارتباط میان جنگ نرم و ماهیت جرم در بین دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی امین بین 20 تا 30 سال، را با روش توصیفی-تحلیلی بررسی کردند، نتایج این پژوهش نشان داد که جنگ نرم از طریق سست کردن ابعاد فرهنگی جامعه، سپس ابعاد اجتماعی و سیاسی به ترتیب بیشترین رابطه را با وقوع جرم دارند. طبق نتایج فضای سایبری، بهترین ابزاری برای جنگ نرم و از طریق آن نفوذ بر افراد و سست کردن اعتقادهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه می باشد.
معزی و همکاران(1397) با روش توصیفی تحلیلی، ماهیت انقلاب اسلامی ایران و زمینه های امنیتی شدن سیاست خارجی را ارزیابی نمودند. آنان دریافتند که جمهوری اسلامی ایران از ابتدای تاسیس، یک سیاست خارجی امنیت محور داشته و این خود توسعه کشور را با چالش مواجه نموده است. بر اساس این مطالعه، عدم توسعه یافتگی می¬تواند امنیت کشور را در بلندمدت با مشکل روبرو نماید. آنان مطرح می کنند که روند توسعه در ایران بسیار کند است و بدون شک برای حیات خود باید در مسیر دستیابی به توسعه پایدار قدم بگذارد.
قوچانی و همکاران (1396) با استفاده از نظریه داده بنیاد و مصاحبه اکتشافی، الگوی حکمرانی شبکه¬ای را برای نهاد¬های تحقیقاتی امنیت سایبری ایران بررسی کردند. بر اساس نتایج این مطالعه سیاست گذاری کلان، طراحی و فعال سازی شبکه، مدیریت و جهت¬دهی و توانمندسازی و ارزیابی شبکه از عناصر اصلی حکمرانی شبکه ای در ایران به شمار می¬روند.
الهامی و همکاران (1395) ارتباط نظری عوامل موثر بر امنیت سیاسی و توسعه اقتصادی را با روش توصیفی و تحلیلی بررسی کردند و دریافتند مهمترین عامل تعیین کننده رویکرد ساخت قدرت سیاسی به توسعه اقتصادی، امنیت سیاسی می¬باشد.
اسماعیل نیا و همکاران (1395) با استفاده از داده¬های تابلویی، آثار اقتصادی دو رویکرد سنتی و نوین امنیتی با استفاده از شاخصهای مختلفی چون درک فساد، شکنندگی دولتها، صلح و مخارج نظامی، در دو دوره زمانی 2004 تا 2014 و 2008 تا 2014 برای 135 کشور بررسی کردند. آنان دریافتند که مولفههای شکنندگی دولت و مخارج نظامی تاثیر منفی بر رشد اقتصادی دارد و دولتهای پاکتر رشد اقتصادی بیشتری دارند.
علیوردی نیا و همکاران (1394) با روش توصیفی و اسنادی، به بررسی تعاریف جرایم سایبری، جرایم سایبری در ایران، انواع طبقه بندی از جرایم سایبری برای تدوین قوانین مرتبط با آن¬ها، تشریح بیشتر مصادیق جرایم سایبری، با هدف شناخت دقیق تر در جهت مبارزه با آن¬ها، ارائه راهکارهای مفید در جهت کاهش آسیب¬های ناشی از جرایم سایبری و پیشگیری از جرایم سایبری پرداخته¬اند. بر اساس این مطالعه، بهترین روش برخورد درست با مجرمان فضای سایبر در ایران، زمانی قابلیت اجرا پیدا می¬کند که نقش مردم در آن به خوبی دیده شود و بتوان بخشی از آموزش درست استفاده کردن از فضای سایبر را به مردم واگذار کرد. حضور انجمن های دانشجویی و دانش آموزی مبارزه با جرایم سایبری در شبکه¬های اجتماعی سایبری فرصتی برای تعامل با پلیس سایبری و پیشگیری از جرایم سایبری ایجاد می-کند.
شاه آبادی و همکاران (1394) اثر امنیت اقتصادی بر تولید ناخالص داخلی کشورهای منتخب عضو جنبش عدم تعهد در دوره زمانی 1996-2011 بررسی نمودند. نتایج این تحقیق نشان می¬دهد که متغیر امنیت اقتصادی بر تولید ناخالص داخلی کشورهای مورد بررسی اثر مثبت و معنادار دارد. همچنین، بر اساس نتایج این مطالعه، اثر متغیرهای سرمایه انسانی، سرمایه فیزیکی، ثروتهای طبیعی و انباشت سرمایهگذاری مستقیم خارجی بر تولید ناخالص داخلی، مثبت و معنادار است.
خلیلی پوررکن آبادی و همکاران (1391) نشان می¬دهند که چگونه تهدیدهای سایبری بر امنیت ملی اثر می¬گذارند و این اثرگذاری در چه حدی نمایان می¬شود. بر اساس این مطالعه، با فضای سایبری، دولت¬های کوچک از ظرفیت بیشتری برای اعمال قدرت برخوردار می¬شوند. همچنین، بر اساس این تحقیق، فضای سایبری موجب ورود بازیگران جدیدی همچون شرکت ها, افراد و گروه¬های سازمان یافته به معادلات قدرت جهانی شده است. بنابراین, این پدیده موجب شده است که امنیت ملی از ابعاد مختلف همچون بعد جغرافیایی تهدید, دولت محوری در امنیت، گستردگی آسیب پذیری، تعدد بازیگران در این عرصه, شیوه مقابله با تهدیدها، تحت تاثیر قرار گیرد.
جعفری صمیمی و همکاران (1387) تأثیر امنیت اقتصادی بر رشد اقتصادی را طی دوره زمانی 1997 تا 2005 در کشورهای عضو کنفرانس اسلامی با روش داده های تابلویی بررسی کردند. نتایج این تحقیق نشان دهنده اثر مثبت جمعیت، رشد نیروی کار، سهم دولت در اقتصاد، رشد سرمایه، امنیت اقتصادی و نسبت سرمایه گذاری مستقیم خارجی به تولید ناخالص داخلی بر رشد اقتصادی، و اثر منفی نرخ تورم بر رشد اقتصادی در این کشورها می¬باشد. بر اساس این مطالعه، رشد اقتصادی ایران در دوره مورد مطالعه از متوسط کشورها بالاتر بوده در حالی که، شاخص امنیت اقتصادی ایران در این دوره از متوسط شاخص امنیت اقتصادی کشورها کمتر بوده است.
2-3-2- مطالعات خارجی
اگرچه بر اساس بررسی نگارنده مطالعه ای که اثر امنیت سایبری را بر روی شاخص توسعه انسانی بررسی کرده باشد یافت نشده است ولی مطالعاتی مرتبط در قلمروی موضوعی به شرح زیر می باشد:
وانگ و همکاران (2024) در یک مطالعه میدانی، چالشهایی را که بانکهای پاکستان در حفظ حریم خصوصی دادهها و امنیت سایبری در حین پیادهسازی فناوریهای جدید دارند، نحوه درک آنها از این چالشها و اقداماتی که برای کاهش ریسکهای موجود انجام میدهند، بررسی کردند. یافتههای این مطالعه نشان میدهد که چالشهای اصلی بانکها شامل یکپارچهسازی سیستمهای قدیمی، توسعه مدیریت انطباق، مدیریت ریسکهای فروشنده، حفظ اعتماد مشتری، و کاهش ریسکهای نوظهور است. بانکها حفظ حریم خصوصی دادهها و امنیت سایبری قوی را برای مزیت رقابتی، انطباق با مقررات و اعتماد مشتری ضروری میدانند. بر اساس این مطالعه، استراتژیها شامل کنترلهای دسترسی قوی، نظارت مستمر تهدید، آموزش کارکنان، رعایت مقررات با چارچوبهای حاکمیتی و رمزگذاری دادهها می باشد. این مطالعه بینش¬های اصلی را درباره چالش¬ها و استراتژی¬های خاص مربوط به حریم خصوصی داده¬ها و امنیت سایبری که بانک¬ها با آن مواجه هستند، ارائه می¬دهد.
جونجا و همکاران (2024) رابطه بین امنیت سایبری(CS ) و اقتصاد دیجیتال(DE ) را با تمرکز بر چالشها و فرصتها برای کسبوکارها و دولتها بررسی کرده اند. بر اساس این مطالعه، چالش هایی مانند حملات هکرها تا نقض اطلاعات و سرقت مالکیت معنوی، که اجرای پروتکلهای کارآمد امنیت سایبری، شامل اقدامات پیشگیرانه، استراتژیهای شناسایی و مکانیسمهای واکنش سریع در برابر تهدیدات آنلاین ضروری است. همچنین این مطالعه نشان می¬دهد که حملات سایبری خطرات قابل توجهی را برای اکوسیستم اقتصاد دیجیتال ایجاد می¬کند که شامل خسارات مالی، آسیب به شهرت و کاهش اعتماد مصرف کننده می¬شود. کاهش این خطرات مستلزم اجرای اقدامات قوی امنیت سایبری است که شیوه های دیجیتالی سازی پایدار را تقویت می¬کند. این تحقیق همچنین به بررسی تعامل پیچیده بین فناوریهای پیشرفته مانند بلاک چین، هوش مصنوعی(AI ) و اینترنت اشیا(IoT ) و تأثیر آن¬ها بر امنیت سایبری میپردازد. در حالی که این فناوریها دارای پتانسیل بسیار زیادی برای متحول کردن چشمانداز هستند. همزمان آسیبپذیریهای امنیتی جدیدی را معرفی میکنند که عوامل مخرب ممکن است از آنها سوء استفاده کنند. در نتیجه، این مطالعه تأکید می¬کند که در حالی که اقتصاد دیجیتال فرصت های بی حد و حصری را برای توسعه و نوآوری ارائه می¬دهد، اقدامات قوی امنیت سایبری به عنوان محافظ های ضروری در برابر تهدیدات آنلاین است که پایداری و یکپارچگی بخش را در دراز مدت تضمین می¬کند.
ادماس و همکاران (2024) آخرین روندها، چالشها و پیشرفتهترین فناوریها در امنیت سایبری را بررسی کرده¬اند. بر اساس این مطالعه، برای اطمینان از ایمن بودن دستگاهها، شبکهها و دادههای دیجیتال در برابر حملات سایبری، افراد، کسب و کارها و دولتها باید به سرمایهگذاری در امنیت سایبری ادامه دهند.
لزمنا و همکاران (2023) با روش کیفی و با رویکرد تحلیل توصیفی، اثرات ادغام فناوری دیجیتال و تحول اقتصادی را اندونزی بررسی کرده¬اند. بر اساس این مطالعه، این ادغام می¬تواند خطرات و تهدیدات جدیدی را در ظهور فناوری¬ها و ویژگی¬های جدید در اقتصاد دیجیتال ایجاد کند. بر این اساس، برای دولت ها بسیار مهم است که به منظور اطمینان از امنیت اقتصاد ملی در طول تحول اقتصادی دیجیتال، خطرات و تهدیدات احتمالی شناسایی کنند و اقداماتی جهت به حداقل رساندن خطرات و رفع تهدیدات امنیت اقتصادی ملی انجام دهند.
اسدی (2022) تأثیر اقتصادی حملات سایبری بر ایالات متحده را بررسی کرده¬اند. این مطالعه، تصویر واضح و دقیقی از اثرات منفی حملات سایبری را نشان می¬دهد. نتایج این مطالعه آنچنان که نویسنده مطرح می¬کند، به دولت کمک می¬کند تا ریسک های خود را محاسبه کنند و اقداماتی را برای کاهش آن¬ها انجام دهند.
یودحیاتی و همکاران (2021) تأثیر امنیت سایبری بر تجارت الکترونیک در اندونزی را بررسی کردند. مطالعه نشان داد که نگرانی¬های امنیت سایبری مانع مهمی برای رشد تجارت الکترونیک در اندونزی بوده است و اقدامات موثر برای امنیت سایبری جهت ارتقای رشد این بخش مهم اقتصادی مورد نیاز است.
لیتویننکو (2020) ارتباط بین امنیت سایبری و رشد مالی در کره جنوبی را بررسی کرد. این مطالعه نشان داد که سرمایه گذاری در امنیت سایبری اثر مثبت بر رشد اقتصادی دارد، که نشان می دهد امنیت سایبری می تواند نقش حیاتی در ارتقای توسعه اقتصادی ایفا کند.
قنداره و همکاران (2020) ضمن بررسی محدوده امنیت سایبری، به اهمیت آگاهی نسبت به جرایم سایبری تاکید کرده¬اند. آنان عنوان می¬کنند که مهمترین اثر منفی کاهش امنیت سایبری، از دست دادن داده ها و اطلاعات می¬باشد که هر دو گروه اشخاص و جوامع را متضرر می¬سازد.
ردی و همکاران (2014) چالشهای پیش روی امنیت سایبری در جدیدترین فناوریها را بررسی کردند. بر اساس این تحقیق، با توجه به افزایش روزافزون جرایم سایبری، دولت¬ها و شرکت¬ها باید اقدامات زیادی برای جلوگیری از آن انجام دهند. علاوه بر اقدامات مختلف، امنیت سایبری هنوز برای بسیاری یک نگرانی بسیار بزرگ است. آنان دریافتند هیچ راه حل کاملی برای جرایم سایبری وجود ندارد ولی باید در حد توان تلاش کرد تا آنرا به حداقل رساند و آینده امن و ایمن برای فضای سایبری تامین کرد.
بانیاس (2013) وضعیت امنیت سایبری چین و ایران را بررسی کرده است. بر اساس این تحقیق، بین امنیت سایبری و امنیت اقتصادی همبستگی وجود دارد.
2-4- خلاصه فصل
در این فصل ضمن معرفی امنیت و امنیت سایبری و امنیت اقتصادی، عوامل تعیین کننده آن بررسی شد. طبق تعریف، فضای سایبری به دنیایی مجازی گفته می¬شود که با متصل کردن کامپیوترها، دستگاه های با قابلیت اتصال به اینترنت، سرورها، روترها و سایر مولفه¬هایی که زیرساخت اینترنت را شکل می¬دهند، پدید می¬آید. فضای مجازی، موجودیتی است که این پیوندها پدید می¬آورند. همچنین، امنیت سایبری محافظت از سیستم ها، شبکه ها، برنامه¬ها و سامانه های نرم افزاری در برابر حملات دیجیتالی می باشد. هدف امنیت سایبری، محافظت از اطلاعات در برابر آسیب و سرقت است. بدون امنیت سایبری، سازمانها و افراد نمی¬توانند از خود در برابر حمله های هکرها دفاع کنند. تهدیدات سایبری با سرعت زیادی رشد می¬کند و مخاطرات امنیتی به دلیل گسترده تر شدن ارتباطات در مقیاس جهانی و استفاده از سرویس های ابری برای ذخیره سازی اطلاعات حساس و شخصی رو به افزایش است. دسترسی، نابودی و تغییر در اطلاعات مهم، دریافت پول از کاربران و در نهایت ایجاد وقفه در روال کسب وکارها از اهداف حملات سایبری است. فقدان امنیت موجب عدم جذب سرمایه و فرار سرمایه می¬شود که باعث می¬شود تولید با مشکل مواجه شود بنابراین رشد و توسعه اقتصادی رخ نمی¬دهد.
در ادامه این فصل، پیشینه داخلی و خارجی، موضوع مطرح شد و مهم¬ترین نتایج آن مورد بررسی قرار گرفت. همان گونه که مرور پیشینه تحقیق نشان می¬دهد بر اساس بررسی¬های تحقیق حاضر، مطالعه ای که رابطه میان امنیت سایبری و عملکرد اقتصادی را بررسی کرده باشد، یافت نشده است.
فصل سوم :
روش¬شناسی پژوهش
3-1- مقدمه
دنیای پیچیده فعلی با وجود تغییرات تکنولوژیکی متعدد در حال تغییر است. در این شرایط، دید سیستمی کمک می¬کند تا عوامل تأثیرگذار و تعاملات و تأثیرات آن¬ها بهتر درک شود. پویایی سیستم¬ها چنین رویکردی را ارائه می¬دهد. روش پویا شناسی سیستم بر اساس مفاهیم بازخورد برای ویژگیهای غیرخطی، چند حلقهای و تاخیر زمانی را بهتر مدلسازی می¬کند. سیستمهای پویای پیچیده را میتوان برای درک پویایی سیستمها و طراحی سیاست مدیریت برای توسعه پایدار به کار برد. و راهبردهای مدیریتی را و طراحی کرد، اما به ساختارها یا اصول هدایتگر برای شناسایی و مدیریت پیچیدگی و تغییرات سیستمهای پویای پیچیده مبتنی بر رویکرد سیستم¬ها نیاز است که کل سیستمها را به صورت مجزا به شکل یک کل نه به تنهایی مدنظر قرار داد. در واقع، تفکر سیستمی تشکیل شده از روش¬های تعریف مسئله، فرضیه پویا، مدل¬سازی و تحلیل خط مشی برای درک و مدیریت سیستم¬های پیچیده و پویا است(بالا و همکاران ،2017). همچنین در شرایطی که آزمایش و تجربه در واقعیت ممکن نیست، شبیه¬سازی به اصلی¬ترین روشی تبدیل می¬شود. این شبیه سازی در سیستم¬های پیچیده و پویا به غایت مهم است. پویایی سیستم¬ها مناسب¬ترین تکنیک برای شبیه¬سازی سیستم¬های پیچیده و پویا مبتنی بر تفکر سیستمی برای ساختن سناریوها و یادگیری مدیریت سیستم¬هاست(مولاناپور، 1400). با توجه به مطالب بیان شده در فصل اول و دوم، در قالب کلیات و مبانی نظری پژوهش، این فصل به ارائه روش¬شناسی پژوهش به عنوان ابزاری برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده¬ها می¬پردازد.
3-2- رویکرد تفکر سیستمی و پویایی¬شناسی سیستم
تفکر سیستمی به فرد اجازه می¬دهد تا یک مسئله را به صورتهای متفاوت ببینند و در مورد آن صحبت کند. اولین قدم برای یک متفکر سیستمی، تعریف سیستم و چگونگی رفتار آن است. متفکران سیستمی، از چند سیستم، سیستم بزرگتری می¬سازند و رابطه آن¬ها را با هم در نظر می¬گیرند. در نهایت، متفکران سیستمی باید تفکر سیستمی را در موقعیت¬های مختلف زندگی به کار گیرند(کیم ، 1999). تفکر سیستمی، رشته¬ای برای مطالعه و حل مسئله است و کمک می¬کند تا موضوع را عمیق¬تر درک کنید و در مورد آن سؤال بپرسید و متغیرها و الگوهای مشترک در ساختار سیستم را برای درک رفتار سیستم و در نتیجه توضیح منبع مسئله بیابید. یافتن ساختارهای معیوب در سیستم مستلزم بهبود آنها و ارائه راهکارهای مختلف است. ذهن خلاق متفکران سیستم موجب می شود که فراتر از مسئله نگاه ¬کنند و خود را به چالش بکشند تا راه حل¬ها را توسعه دهند که رایج و گاه نامطلوب هستند(گودمن ،1997).
برای مطالعه تفکر سیستمی و پیچیدگی پویایی یک سیستم، رفتار و پیچیدگی یک سیستم را از طریق مفاهیم و گرافیک، تحلیل و تجسم می¬کنند. علاوه بر این، از مهارت¬های تفکر سیستمی: درک چگونگی رفتار یک سیستم از تعامل عوامل آن در طول زمان (یعنی پیچیدگی پویا)، کشف و نمایش فرآیندهای بازخورد مثبت و منفی، شناسایی روابط حالت جریان، شناسایی تأخیرها و درک تأثیر آنها، شناسایی غیرخطی¬ها، شناخت مرزهای مدل¬های ذهنی است(سوینی و استرمن ، 2000).
مرز سیستم، اجزای سازنده سیستم، جریان منابع و بازخورد مشخصه عمومی این سیستم¬ها هستند. مرز بسته تعامل بین متغیرهای مختلف برای تداوم یک پدیده در طول زمان است. گسترش بی رویه محیط مرز بسته، مدل را از هدف گرایی دور می¬کند، و باید متغیرهای ضروری و تاثیر گذار درون مرز بسته قرار گیرد. کنش بین متغیرها منجر به جریان از منابع به مخازن و از مخازن به چاه می¬شود. مخازن درون مرز بسته قرار می¬گیرند و منابع و چاه¬ها خارج از مرز بسته قرار می¬گیرند. منظور از مرز بسته، بسته بودن مدار حلقه¬ بازخوران است، نه مسدود بودن پیرامون یک سیستم. این حلقه¬ها بر یکدیگر اثر می¬گذارند و برآیند این اثرات، رفتار حلقه را ایجاد خواهد کرد. تصمیمات بر اثر شرایط گرفته می¬شود و نتایج حاصل از تصمیمات بر شرایط اثر می¬گذارد و ممکن است تصمیم جدیدی گرفته شود(نمودار 3-1) (فرتوک-زاده، 1371).
نمودار (3-1) : تفکر سیتم بازخوردی (سیستم حلقه بسته)
پویایی شناسی سیستم¬ها روشی برای افزایش سطح یادگیری در سیستم¬های پیچیده است، و نگرش رویدادگرا به جهان یعنی علت و معلول از لحاظ مکانی و زمانی به هم پیوسته¬اند، ولی در سیستم¬های پیچیده علت و معلول معمولا فاصله زمانی و مکانی با هم دارند که موجب عدم درک آثار جانبی می¬شود که به سیستم آسیب می¬رساند و سیاست¬ها را تضعیف می¬کند اما نگرش بازخوردی با درک این آثار و لحاظ تاخیرها و ... سبب می¬شود تا تصمیمات بهتر و قوی¬تری گرفته شود. به هرحال، جهان مدام در حال تغییر است و این پیچیدگی دلایل مختلفی دارد، برخی از متغیرها تابعی از زمان هستند یا با تاخیر زمانی اتفاق می¬افتند. این تغییر و پیچیدگی ناشی از پویایی سیستم است.
در فرآیند ایجاد یک مدل¬ پویایی¬شناسی سیستم پنج مرحله کلی وجود دارد:
1) بیان مسئله یا چارچوب¬بندی مسئله (انتخاب مرز سیستم)
2) توسعه یا فرموله کردن یک فرضیه پویا
3) ایجاد معادلات برای مدل شبیهسازیشده
4) آزمایش مدل شبیه¬سازی
5) طراحی سیاست، آزمایش و تجزیهوتحلیل (استرمن، 2000).
3-3- مدل ذهنی تحقیق
در این مرحله انتخاب موضوع، تعیین متغیرهای کلیدی، تعیین افق زمانی و ایجاد یک تعریف پویا از مسئله از اهمیت زیادی برخوردار است(استرمن، 2000). در مطالعه حاضر، مسئله اصلی اثر امنیت سایبری بر شاخص توسعه انسانی در ایران و برخی کشورهای منتخب است. بنابراین، مدل ذهنی چگونگی ارتباط این دوم متغیر با یکدیگر است.
در پژوهش حاضر شاخص توسعه¬ی انسانی و شاخص امنیت سایبری به عنوان متغیر¬های اصلی مدل مورد بررسی قرار می¬گیرند. بر اساس فرضیه تحقیق حاضر رابطه ی میان شاخص توسعه انسانی و امنیت سایبری مثبت ارزیابی می شود. در توضیح این رابطه می¬توان گفت اولاً امنیت سایبری موجب افزایش بهره¬وری کل عوامل تولید، بهبود فضای کسب و کار و متعاقبا افزایش درآمد سرانه می شود و HDIرا افزایش می دهد. ثانیاً امنیت سایبری با ایجاد امنیت در جامعه به ویژه در فضای مجازی به ایجاد امنیت سرمایه گذاری و تولید منجر شده و به همین دلیل می تواند موجب بهبود شاخص توسعه¬ی انسانی شود. از طرف دیگر چالش¬های بین¬المللی و تحریم اثر منفی بر امنیت سایبری دارد. همچنین تکنولوژی و ارتباطات می¬تواند اثر دوگانه بر امنیت سایبری داشته باشد چون در این شرایط افزایش تهدیدات سایبری محتمل است.
3-4- فرضیه های پویا
فرضیه پویا، تئوری موثر در مورد چگونگی پیدایش مسئله است. فرضیه پویا همان نظریه اولیه توضیحی محقق درباره مسئله اصلی است که حاصل ذهنیت مدل¬ساز می-باشد، که با هدف درک ساختار سیستم شروع می¬شود و با استفاده از فرضیه پویا، مسئله در قالب حلقه¬های بازخوردی تعریف می¬شود(حاجی غلام سریزدی و همکاران، 1399). همان گونه که عنوان شد فرضیه پژوهش حاضر، اثر مثبت امنیت سایبری بر شاخص توسعه انسانی می¬باشد.
3-5- نمودار حلقوی علی معلولی
پس از مدل ذهنی و شناسایی متغیرهای مهم تحقیق و تعیین مرز مدل، باید روابط بین متغیرها شناسایی و ترسیم شود. متغیرهای داخل مرز، متغیرهای درون¬زا و متغیرهای خارج از مرز، متغیرهای برون¬زا هستند. گام بعدی تفکر سیستمی، یافتن روابط بین متغیرها و توسعه حلقه¬های بازخورد است. متغیرهای کلیدی موثر بر رفتار سیستم و نوع آن¬ها در جدول (3-2) گردآوری شده است.
در هسته مدل های پویایی¬شناسی سیستم، روابط علی مثبت، تقویت کننده و روابط علی منفی متعادل کننده می باشند:
جدول (3-1) نمادهای گرافیکی و قطبیت روابط علی
روابط علی ارتباط
تغییر هم جهت
تغییر مخالف جهت
منبع: استرمن(2000)
لازم به ذکر است که سیستم¬ها دارای ورودی، بازخورد و خروجی است و در این رابطه، دو مفهوم کلیدی بازخورد و رفتارحائز اهمیت است. بازخورد وقتی اتفاق می-افتد که بخشی از خروجی سیستم، بر روی ورودی آن تاثیر بگذارد. بازخور دو نوع می باشد. در بازخور مثبت ، افزایش (کاهش) در یک متغیر، بعد از یک تأخیر باعث افزایش(کاهش) همان متغیر می شود. که بازخور مثبت ایجاد رفتار نمایی می کند. در حالی که در بازخور منفی ، افزایش (کاهش) در یک متغیر، بعد از یک تأخیر باعث کاهش(افزایش) همان متغیر می شود. که بازخور منفی ایجاد رفتار هدفجو می¬کند (فرتوک زاده، 1372). مدلسازی با روش پویایی شناسی سیستم¬ها یافتن و معرفی فرآیندهای بازخوردی است که به همراه با ابزار حالت وجریان و غیرخطی بودن و تاخیرات زمانی، پویایی¬های یک سیستم را تعیین می-کند(استرمن، 2000، 21).
3-6- نمودار انباشت جریان
نمودارهای علی و معلولی برای نشان دادن وابستگی بین متغیرها و فرایندهای بازخوردی سیستم، ابزار خوبی می¬باشند. زیرا می¬توان مدل ذهنی را در شروع مدل-سازی ترسیم نمود. اما به دلیل برخی محدودیت¬های ممکن مانند عدم توانایی در نمایش ساختار حالت و جریان سیستم¬ها، نادرست استفاده شوند(استرمن،2000: 192-191). نمودار حالت-جریان معمولا بعد از نمودار علی و معلولی برای توصیف بهتر انباشت و جریان مقادیر در سیستم رسم می شود. در نمودار حالت و جریان سه نوع متغیر وجود دارد:
1- متغیر حالت، انباشت یا سطح: متغیر حالت یا سطح دارای مقدار مشخص در هر مقطع از زمان است و نشان¬ دهنده وضعیت سیستم است. متغیرهای حالت از طریق انباشته کردن تفاوت بین جریان ورودی و جریان خروجی از آن، تاخیرها را ایجاد می¬کنند.
2- متغیر نرخ یا جریان: متغیر نرخ میزان تغییر متغیر حالت در واحد زمان را نشان می¬دهد.
3- متغیر کمکی: متغیرهای کمکی توابعی از متغیرهای حالت، مقادیر ثابت و یا برونزا هستند(استرمن، 2000).
3-7- ابزارهای مورد نیاز برای تفکر سیستمی
مهمترین ابزار پویایی شناسی سیستم شامل نمودارهای حلقوی علی - معلولی و انباشت-جریان است. ولی قبل از رسم این نمودارها، ابتدا یک مدل ذهنی شکل می-گیرد، سپس مرز سیستم و بازخوردهای سیستم مشخص می¬شود. جدول (3-2) ابزارهای پویایی شناسی سیستمی را ارایه می¬کند
جدول (3-2): ابزارهای اصلی پویایی شناسی سیستمی
آیکون نام توصیف
متغیر حالت متغیر حالت یا انباشت یا موجودی، مواد یا اطلاعاتی است که تجمع می¬یابد.
نرخ یا جریان متغیر جریان یا نرخ نشان دهنده فعالیت¬هایی است که باعث کاهش یا افزایش موجودی می-شود.
چشمه و چاه چشمه، منبع جریان و چاه، مقصد جریان بوده و زمانی بکار می¬رود که علاقه¬ای به دنبال کردن جریان وجود ندارد که ظرفیت نامحدود دارند.
فلش یا اتصال اتصال دهنده¬ها برای ایجاد روابط و انتقال اطلاعات میان متغیرها استفاده می¬شود.
منبع: استرمن(2000، 193)
3-8- اعتبارسنجی مدل
تأیید یا اعتبارسنجی مدل، یعنی اجرای مدل با استفاده از مجموعه دادههای مستقل (میرچی و همکاران، 2012)، که با آزمون¬های مختلفی انجام می¬شود. اعتبارسنجی مدل یک فرآیند برای اطمینان از درستی مدل از نظر تطابق با واقعیت برای استفاده به عنوان یک ابزار موثر است. مدل شبیه¬سازی شده قبل از بکارگیری جهت تحلیل و سناریوپردازی، باید با آزمون¬های مختلف در این زمینه تایید شود. این آزمونها به سه گروه تقسیم میشوند: ساختار محور ، رفتار محور ، و سیاست محور (استرمن، 2000). آزمون بازتولید رفتار ، آزمون شرایط حدی ، آزمون سازگاری ابعادی ، آزمون کفایت مرزی ، آزمون تأیید ساختار . هدف نهایی در اعتبارسنجی مدل¬های سیستم¬های پویا، اطمینان از صحت رفتار ساختاری مدل و فرآیند مدل¬سازی است. اعتبارسنجی مدل برای اعتماد به مدل مهم است آزمونهای ایجاد اعتماد، این آزمون به معنای مقایسه یک مدل با واقعیت تجربی برای پذیرش و یا رد مدل است، و اعتبار سنجی به معنای فرآیند ایجاد اطمینان به درستی و مفید بودن مدل است.
3-9- شبیه سازی مدل
پس از ترسیم نمودار حالت – جریان مرتبط با مبانی نظری و متغیرهای اصلی در پژوهش، مدل¬های پویایی های سیستم با هدف تولید نشانه های مسأله موجود در سیستم واقعی، شبیه سازی می¬شوند. در فرایند شبیه سازی ممکن است رفتارهای غافلگیر کننده خودنمایی کنند.
3-10 وضعیت متغیرهای اصلی
همان گونه که عنوان شد متغیرهای اصلی تحقیق حاضر، شاخص های توسعه انسانی و امنیت سایبری می¬باشد. شاخص توسعه انسانی نشانگر وضعیت آموزشی، سلامت و درآمد سرانه یک کشور می¬باشد در حالی که امنیت سایبری به معنای محافظت از سیستمهای متصل به اینترنت شامل سختافزار، نرمافزار و دادهها در برابر تهدیدات دیجیتال است. جدول(3-3) وضعیت شاخص های توسعه انسانی و امنیت سایبری را برای کشورهای منتخب ارایه می¬کند. همان گونه که از این جدول مشاهده می شود بطور کلی کشورهایی که دارای امنیت سایبری بالاتری هستند، توسعه انسانی بالاتری نیز دارند. و کشورهایی که توسعه انسانی بالاتری هستند دارای امنیت سایبری بالاتری دارند.
جدول(3-3): وضعیت شاخص های توسعه انسانی و امنیت سایبری برای کشورهای منتخب در سال 2022-2021
کشور HDI CS کشور HDI CS
آمریکا 0.92 12 هلند 0.94 11.65
آلمان 0.94 11.69 روسیه 0.82 11.77
ژاپن 0.92 11.74 دانمارک 0.94 11.11
انگلیس 0.93 11.94 کانادا 0.93 11.72
فرانسه 0.90 11.71 چین 0.77 11.1
ایران 0.77 9
منبع: داده های پردازش شده بر اساس UNIDO و ITU
3-11- خلاصه فصل سوم
هدف اصلی فصل سوم ارایه روش شناسی پژوهش و ارایه ابزار لازم برای تحلیل داده¬ها در فصل چهارم می¬باشد. ابتدا روش پویایی شناسی سیستم، مراحل و آزمون¬ها ارایه گردید. پویایی شناسی سیستم با توجه به مزیت های قابل توجهی که دارد برای سیستم¬های پیچیده و غیرخطی مناسب است. این روش سیاست محور بوده و بعد از طرح مسئله و فرضیه های پویا و نمودار انباشت جریان، تحت سناریوهای سیاستی به شبیه سازی سیاستی می¬پردازد. ابزار مورد نیاز برای این روش شناسی، نمودارهای علی حلقوی و انباشت جریان می باشد. در انتها، وضعیت متغیرهای اصلی تحقیق ارایه و جمع بندی شده است.
فصل چهارم
شبیه سازی مدل و آزمون فرضیه
1-4- مقدمه
در این فصل برای بررسی اثر امنیت سایبری بر توسعه انسانی، ابتدا نمودار حلقوی علی معلولی ارایه می شود. در ادامه و برای محاسبات کمی، نمودار انباشت جریان برای آزمون فرضیه پویا استفاده می¬گردد. بعد از شبیه سازی مدل، به منظور آزمون فرضیه تحقیق، اثر افزایش شاخص امنیت سایبری بر توسعه انسانی بررسی می¬گردد. لازم به ذکر است که برای شبیه سازی از داده های آماری یازده کشور که دارای بالاترین امنیت سایبری هستند و ایران استفاده شده است. دوره زمانی برای متغیرهای تحقیق از 2000 تا 2021 متغیر است.
2-4- نمودار حلقوی علی معلولی
نمودار (4-1) نشان دهنده مدل ذهنی تحقیق حاضر است. جدول (4-1) توصیف متغیرهای تحقیق حاضر است. در این نمودار، مهمترین متغیرهای تحقیق عبارتند از شاخص توسعه انسانی و امنیت سایبری که متغیر اخیر بر اساس دو شاخص امنیت جهانی سایبری(GCI) و شاخص سرانه تعداد سرورهای امن اینترنتی اندازه گیری شده است.
جدول(4-1): توصیف متغیرهای تحقیق
متغیر توصیف واحد نحوه اندازه گیری(منبع)
Cyber security شاخص جهانی امنیت سایبری(GCI) بدون واحد تعهد کشورها برای امنیت سایبری در سطح جهانی(ITU)
SS Per Capita سرانه سرورهای امن اینترنت تعداد/ نفر تعداد سرورهای امن اینترنت(Netcraft)
Human Development شاخص توسعه انسانی بدون واحد میانگین موزون آموزش، بهداشت و درآمد سرانه(UNDP)
Education شاخص آموزش سال تعداد سال های مدرسه(UNDP)
Health شاخص سلامت سال امید به زندگی(UNDP)
GDPP درآمد سرانه دلار بر حسب PPP درآمد سرانه(UNDP)
GDP تولید ناخالص داخلی دلار بر حسب PPP تولید ناخالص داخلی(World Bank)
GDPR نرخ GDP دلار بر حسب PPP تغییر GDP (World Bank)
RGDPR نرخ نسبی GDP بدون واحد نرخ رشد GDP (World Bank)
Population جمعیت هزار نفر جمعیت (World Bank)
PR نرخ جمعیت هزار نفر تغییر جمعیت(World Bank)
RPR نرخ نسبی جمعیت بدون واحد رشد جمعیت(World Bank)
DB شاخص سهولت کسب و کار بدون واحد آسانی کسب و کار (World Bank)
منبع: تحقیق حاضر
با توجه به مدل ذهنی و متغیرهای جدول (4-1) و روابط بین آنها نمودار علی معلولی (1-4) رسم می شود.
نمودار (4-1): نمودار حلقوی علی معلولی
منبع: تحقیق حاضر
همان گونه که مشاهده می شود امنیت سایبری با اثر گذاری بر سلامت و آموزش و همچنین نرخ رشد اقتصادی بر شاخص توسعه انسانی موثر است. همچنین، شاخص توسعه انسانی با اثرگذاری بر سرانه تعداد سرورهای امن اینترنتی بر سهولت کسب و کار اثر گذاشته و از این طریق بر نرخ رشد اقتصادی موثر است. افزایش نرخ رشد اقتصادی موجب افزایش تولید ناخالص داخلی شده و با ثبات جمعیت اثر مثبت بر توسعه انسانی دارد. این روابط بر اساس ادبیات موضوع که در فصل دو بیان شده است قابل توجیه میباشد.
3-4- نمودار انباشت جریان
برای محاسباتی کردن مدل تحقیق لازم است نمودار انباشت جریان ترسیم شود. نمودار(4-2) نشان دهنده انباشت جریان تحقیق حاضر است. در این نمودار، دو متغیر جمعیت(Population) و تولید(GDP) بر اساس ماهیت آنها به شکل انباشت ارایه شده است. سایر متغیرها قبلاً تعریف و توصیف شده است.
نمودار(4-2): نمودار انباشت جریان مدل
منبع: تحقیق حاضر
4-4- شبیه سازی مدل
بعد از ارایه مدل ذهنی و نمودار انباشت-جریان، شبیه سازی مدل بر اساس داده های آماری انجام می شود که نتایج نشان دهنده روند صعودی و در بازه صفر و یک شاخص توسعه انسانی است.
نمودار(4-3): شبیه سازی مدل
منبع: تحقیق حاضر
5-4- ارزیابی مدل و اعتبار سنجی مدل پویا
پس از شبیهسازی سیستم و قبل از بکارگیری مدل جهت تحلیل و آزمون فرضیه و سناریو پردازی، باید با استفاده از برخی آزمون ها، اعتبار مدل آزموده شود. در ادامه، ابتدا آزمون¬های اعتبار سنجی شامل آزمون ارزیابی ساختار ، شرایط حدی، تحلیل حساسیت انجام شده است.
1-5-4 آزمون ارزیابی ساختار
شکل(1-4) نشان می¬دهد شبیه سازی مدل تحقیق حاضر بدون خطا صورت گرفته است. هدف از این آزمون تطبیق معادلات مدل با روابط واقعی می¬باشد. بنابراین، نرم افزار ونسیم صحت مدل را از نظر آزمون ساختاری تائید می کند.
شکل(4-1): صحت ساختاری مدل
منبع: محاسبات تحقیق حاضر
2-5-4 تحلیل حساسیت
حساسیت یعنی میزان تغییر متغیر وابسته، به ازای تغییر مقدار یک متغیر مستقل، در شرایط مشخص با فرض ثبات سایر متغیرها. با تجزیه و تحلیل رفتار یک سیستم، حساسیت خروجی سیستم نسبت به ورودی آن آزمون می شود. در تحلیل حساسیت باید بررسی شود که آیا با تغییر در پارامترها، مرزها و بازههای زمانی، تغییرات قابل توجهی در مقادیر عددی، رفتار سیستم مشاهده میشود یا خیر؟ در پژوهش حاضر، تغییر متغیر امنیت سایبری بررسی شده و نتایج شبیه سازی مدل ارایه شده است.
همان طور که از نمودار (4-4) مشاهده می شود با کاهش متغیر امنیت سایبری، شاخص توسعه انسانی کاهش می¬یابد (مدل 2) و افزایش متغیر امنیت سایبری، شاخص توسعه انسانی افزایش می¬یابد (مدل3). بنابراین، با تغییر میزان امنیت سایبری، مقادیر شاخص توسعه انسانی حساسیت نشان می¬دهد اما رفتار آن تغییر نمی-کند.
نمودار(4-4): نتایج آزمون تحلیل حساسیت برای شاخص توسعه انسانی
منبع: محاسبات تحقیق حاضر
همان طور که از نمودار (4-5) مشاهده می¬شود با کاهش متغیر امنیت سایبری، GDP کاهش می¬یابد (مدل 2) و افزایش متغیر امنیت سایبری، GDP افزایش می¬یابد (مدل3). بنابراین، با تغییر میزان امنیت سایبری، مقادیر GDP حساسیت نشان می¬دهد اما رفتار آن تغییر نمی¬کند.
نمودار(4-5): نتایج آزمون تحلیل حساسیت برای GDP
منبع: محاسبات تحقیق حاضر
همان طور که از نمودار (4-6) مشاهده می¬شود با کاهش متغیر امنیت سایبری، تحصیلات کاهش می¬یابد (مدل 2) و افزایش متغیر امنیت سایبری، تحصیلات افزایش می¬یابد (مدل3). بنابراین، با تغییر میزان امنیت سایبری، مقادیر تحصیلات حساسیت نشان می¬دهد اما رفتار آن تغییر نمی¬کند.
نمودار(4-6): نتایج آزمون تحلیل حساسیت برای تحصیلات
منبع: محاسبات تحقیق حاضر
همان طور که از نمودار (4-7) مشاهده می¬شود با کاهش متغیر امنیت سایبری، سلامت کاهش می¬یابد (مدل 2) و افزایش متغیر امنیت سایبری، سلامت افزایش می-یابد (مدل3). بنابراین، با تغییر میزان امنیت سایبری، مقادیر سلامت حساسیت نشان می¬دهد اما رفتار آن تغییر نمی¬کند.
نمودار(4-7): نتایج آزمون تحلیل حساسیت برای سلامت
منبع: محاسبات تحقیق حاضر
همان طور که از نمودار (4-8) مشاهده می¬شود با کاهش متغیر امنیت سایبری، سرانه سرورهای امن اینترنت کاهش می¬یابد (مدل 2) و افزایش متغیر امنیت سایبری، سرانه سرورهای امن اینترنت افزایش می¬یابد (مدل3). بنابراین، با تغییر میزان امنیت سایبری، مقادیر سرانه سرورهای امن اینترنت حساسیت نشان می¬دهد اما رفتار آن تغییر نمی¬کند.
نمودار(4-8): نتایج آزمون تحلیل حساسیت برای سرانه سرورهای امن اینترنت
منبع: محاسبات تحقیق حاضر
همان طور که از نمودار (4-9) مشاهده می¬شود با کاهش متغیر امنیت سایبری، شاخص سهولت کسب و کار کاهش می¬یابد (مدل 2). و افزایش متغیر امنیت سایبری، شاخص سهولت کسب و کار افزایش می¬یابد (مدل3). بنابراین، با تغییر میزان امنیت سایبری، مقادیر شاخص سهولت کسب و کار حساسیت نشان می¬دهد اما رفتار آن تغییر نمی¬کند.
نمودار(4-9): نتایج آزمون تحلیل حساسیت برای شاخص سهولت کسب و کار
منبع: محاسبات تحقیق حاضر
4-5-3- آزمون حدی
آزمون شرایط حدی نشان می¬دهد با تغییر حدی ورودیهای، آیا مدل شبیه سازی شده رفتار منطقی و غیرمتعارف از خود نشان میدهد یا خیر؟ (فارستر و سنگه ، 1980). در این تحقیق، شاخص امنیت سایبری به صفر تقلیل یافته و رفتار توسعه انسانی شبیه سازی شده است. بدیهی است که با صفر شدن شاخص امنیت سایبری انتظار نمی رود، توسعه انسانی رفتار عجیبی از خود نشان دهد چون این شاخص تابع عوامل دیگری نیز میباشد. نمودار (4-10) نشان دهنده این واقعیت است. با توجه به این نمودار و بطور منطقی و قابل انتظار، افت امنیت سایبری به کاهش توسعه انسانی منجر شده است.
نمودار(4-10): آزمون حدی برای شاخص توسعه انسانی با فرض شاخص صفر در امنیت سایبری
منبع: محاسبات تحقیق حاضر
با توجه به آزمون های انجام شده، صحت مدل شبیه سازی شده، تایید می شود. اکنون می توان به نتایج شبیه سازی اطمینان داشت. و فرضیه ها را آزمون نمود.
4-5- آزمون فرضیه تحقیق
فرضیه تحقیق حاضر نشان دهنده رابطه مثبت میان امنیت سایبری و توسعه انسانی است. برای آزمون این فرضیه، ابتدا شاخص امنیت سایبری را به میزان 20 درصد افزایش و اثر آن بر توسعه انسانی مورد بررسی قرار می گیرد. نمودار (4-11) نشانگر افزایش شاخص توسعه انسانی بوده و بدین ترتیب، اثر مثبت امنیت سایبری بر توسعه انسانی مورد تایید قرار می گیرد.
با افزایش شاخص امنیت سایبری، انتظار می¬رود سرانه سرورهای امن نیز افزایش یابند که نمودار (12-4) این موضوع را نشان می دهد. همچنین با افزایش امنیت سایبری، منحنی شاخص سهولت کسب و کار نیز به سمت بالا انتقال می یابد که نشانگر اثر مثبت امنیت سایبری بر سهولت کسب و کار است (نمودار 4-13).
بدین ترتیب، افزایش امنیت سایبری موجب افزایش شاخص توسعه انسانی، سرانه سرورهای امن و شاخص سهولت کسب و کار می¬گردد.
نمودار(4-11): آزمون فرضیه تحقیق(اثر امنیت سایبری بر توسعه انسانی)
منبع: محاسبات تحقیق حاضر
نمودار(4-12): اثر امنیت سایبری بر سرانه سرورهای امن
منبع: محاسبات تحقیق حاضر
نمودار(4-13): اثر امنیت سایبری بر شاخص سهولت کسب و کار
منبع: محاسبات تحقیق حاضر
در ادامه، اثر توسعه انسانی بر امنیت سایبری مورد آزمون قرار می¬گیرد. بر اساس نمودار(4-14)، با فرض افزایش 20 درصدی شاخص توسعه انسانی، سرانه سرورهای امن اینترنتی افزایش می¬یابد. افزایش توسعه انسانی از طریق امنیت سایبری بر شاخص سهولت کسب و کار موثر است و همان گونه که نمودار(4-15) نشان می¬دهد ارتقای توسعه انسانی توانسته است شاخص سهولت کسب و کار را به سمت بالا منتقل کند و این شاخص را بهبود بخشد.
نمودار(4-14): آزمون فرضیه (اثر توسعه انسانی بر امنیت سایبری)
منبع: محاسبات تحقیق حاضر
نمودار(4-15): اثر توسعه انسانی بر شاخص سهولت کسب و کار
منبع: محاسبات تحقیق حاضر
6-4- جمع بندی
در این فصل، بعد از ارایه نمودار حلقوی علی معلولی(CLDs)، نمودار انباشت-جریان(SFD) توسعه انسانی- امنیت سایبری ارایه گردید. در ادامه اعتبارسنجی مدل مورد بررسی و تایید قرار گرفت. سرانجام، فرضیه تحقیق یعنی رابطه مثبت میان امنیت سایبری و توسعه انسانی مورد آزمون قرار گرفت. نتایج این آزمون نشان می دهد اولاً امنیت سایبری اثر مثبت بر توسعه انسانی دارد. ثانیاً توسعه انسانی اثر مثبت بر امنیت سایبری و سرانه سرورهای امن دارد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که هر دو متغیر مورد مطالعه، اثر مثبت بر شاخص سهولت کسب و کار دارند.
پنجم: فصل
نتیجه گیری و پیشنهادات
1-5 مقدمه
در دنیای امروز، با پیشرفت روزافزون فناوری اطلاعات و ارتباطات، اهمیت امنیت سایبری به عنوان یک عامل کلیدی در رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی بیش از پیش نمایان شده است. امروزه، کشورهای مختلف با چالشهای جدی در زمینه امنیت سایبری مواجه هستند. تهدیدات سایبری، از جمله حملات هکری، ویروسها و بدافزارها، میتوانند به زیرساختهای حیاتی کشورها آسیب برسانند و امنیت ملی و اقتصادی را به خطر اندازند. در این راستا، کشورهای در حال توسعه به ویژه باید به تقویت زیرساختهای امنیت سایبری خود توجه ویژهای داشته باشند، زیرا این کشورها به دلیل ضعف زیرساختها و کمبود منابع، بیشتر در معرض خطرات سایبری قرار دارند. از طرف دیگر، کشورهای توسعهیافته نیز به دلیل وابستگی بالای خود به فناوری و اطلاعات، باید به طور مداوم در حال بهروزرسانی و تقویت تدابیر امنیت سایبری خود باشند.
این پژوهش به بررسی تأثیرگذاری امنیت سایبری بر شاخص توسعه انسانی می-پردازد. امنیت انسانی، به معنای تأمین نیازهای اساسی افراد، از جمله امنیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. لذا، وجود یک نظام امنیت سایبری قوی میتواند به ارتقای کیفیت زندگی، بهبود فضای کسب و کار و افزایش درآمد سرانه کمک کند. این موضوع به ویژه در جوامع دیجیتال که در آنها تعاملات اقتصادی و اجتماعی به سرعت در حال دیجیتالی شدن است، از اهمیت بالایی برخوردار است.
این فصل در ابتدا به تحلیل و بررسی دقیقتر یافتههای پژوهش پرداخته میشود. سپس، نتایج بهدستآمده به صورت مفصل تحلیل میشود و در نهایت، پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت امنیت سایبری و افزایش شاخص توسعه انسانی در کشورهای منتخب ارائه خواهد شد. این فصل به عنوان یک جمعبندی از پژوهش، به دنبال ارائه راهکارها و استراتژیهایی است که میتواند به سیاستگذاران و تصمیمگیرندگان کمک کند تا با استفاده از نتایج این تحقیق، به بهبود وضعیت امنیت سایبری و توسعه انسانی در کشورهای خود بپردازند.
2 - 5 بررسی نتایج و مقایسه با پژوهشهای دیگر
نتایج این پژوهش نشان میدهد که امنیت سایبری بهطور مثبت بر شاخص توسعه انسانی تأثیر میگذارد. این یافتهها در راستای نتایج سایر پژوهشها قرار دارد که به ارتباط بین امنیت سایبری و توسعه انسانی تأکید دارند. پژوهشی که توسط شاه و همکاران (2023) انجام شده، نیز نشان میدهد که کشورهای با امنیت سایبری قویتر، معمولاً در شاخصهای توسعه انسانی از جمله سلامت، آموزش و درآمد سرانه در وضعیت بهتری قرار دارند. در این پژوهش، امنیت سایبری به عنوان یک عامل کلیدی در بهبود کیفیت زندگی و افزایش بهرهوری کل عوامل تولید شناسایی شد. پژوهش آروندو و آروندو (2023) نیز بهطور مشابه نشان میدهد که امنیت سایبری تأثیر مستقیمی بر رشد اقتصادی دارد، زیرا با کاهش خطرات ناشی از حملات سایبری، فضای کسب و کار بهبود یافته و سرمایهگذاریها افزایش مییابد. بهویژه در کشورهای در حال توسعه، که زیرساختهای امنیت سایبری ضعیفتری دارند، بهبود این وضعیت میتواند به افزایش شاخص توسعه انسانی کمک کند. همچنین، بررسیهای چانگ و کوپل (2020) نشان میدهد که امنیت سایبری نه تنها یک نیاز ضروری برای حفاظت از اطلاعات و زیرساختها است، بلکه به عنوان یک ابزار کلیدی در سیاستگذاریهای اقتصادی و اجتماعی نیز در نظر گرفته میشود. این پژوهش بهطور خاص بر روی کشورهای آسیای جنوبی متمرکز شده و نتایج مشابهی را در ارتباط با تأثیر مثبت امنیت سایبری بر توسعه انسانی گزارش کرده است. در این راستا، نتایج پژوهش حاضر با نظریات کلاسیک در زمینه امنیت و توسعه نیز همراستا است. نظریهپردازانی مانند بوزان (1991) بر این باورند که امنیت به عنوان یک کالای عمومی نیازمند توجه و سرمایهگذاری است تا به توسعه پایدار منجر شود. این نظریه در پژوهش حاضر با شواهد تجربی تأیید شد، بهطوریکه امنیت سایبری به عنوان یک عنصر کلیدی در تأمین امنیت عمومی و توسعه انسانی شناخته شد.
علاوه بر این، تحلیل دادههای موجود نشان میدهد که کشورهای با امنیت سایبری ضعیفتر، مانند افغانستان و تاجیکستان، بهطور قابل توجهی در شاخصهای توسعه انسانی نیز در وضعیت نامناسبتری قرار دارند. این یافتهها با تحقیقات انجامشده توسط کومار و مهریت (2017) همخوانی دارد که به بررسی رابطه بین امنیت سایبری و توسعه انسانی در کشورهای کمتر توسعهیافته پرداخته و نتایج مشابهی را گزارش کرده است.
مقایسه نتایج این پژوهش با سایر مطالعات میتواند به شناسایی الگوها و روندهای مشترک در اثر امنیت سایبری بر توسعه انسانی کمک کند. بهعنوان مثال، پژوهش سارما و همکاران (2021) نشان میدهد که افزایش سرمایهگذاری در امنیت سایبری بهطور مستقیم تأثیر مثبتی بر رشد اقتصادی و بهبود شاخصهای توسعه انسانی دارد. این تأثیرات در کشورهای توسعهیافته و در حال توسعه بهطور یکسان مشاهده شده است. در مقابل، پژوهش ژانگ و قربانی (2021) به این نکته اشاره میکند که برخی از کشورها با وجود سرمایهگذاریهای قابل توجه در امنیت سایبری هنوز نتوانستهاند به بهبود قابل توجهی در شاخصهای توسعه انسانی دست یابند. این مورد نشاندهنده این است که صرفاً افزایش منابع مالی در حوزه امنیت سایبری کافی نیست و نیاز به یک رویکرد جامع و استراتژیک دارد که شامل آموزش، فرهنگسازی و همکاریهای بینالمللی باشد.
نتایج این پژوهش همچنین تأکید میکند که امنیت سایبری باید به عنوان یک عنصر اساسی در سیاستگذاریهای کلان اقتصادی و اجتماعی در نظر گرفته شود. بهویژه در شرایطی که تهدیدات سایبری بهطور مداوم در حال تغییر هستند، نیاز به رویکردی پویا و انعطافپذیر برای مدیریت این تهدیدات احساس میشود. در نهایت، میتوان گفت که یافتههای این پژوهش نهتنها بر اهمیت امنیت سایبری در توسعه انسانی تأکید دارند، بلکه بهعنوان یک پایه محکم برای تحقیقات آینده در این زمینه نیز عمل میکنند. با توجه به تغییرات سریع در فناوری و تهدیدات سایبری، پژوهشهای آینده میتوانند به بررسی دقیقتر ابعاد مختلف امنیت سایبری و تأثیرات آن بر جنبههای مختلف زندگی اجتماعی و اقتصادی بپردازند.
3-5 بررسی پاسخ به سوال پژوهش و تحقق فرضیه
در این بخش، به بررسی این موضوع میپردازیم که آیا پژوهش به سوال اصلی خود پاسخ داده است و آیا فرضیه مطرح شده محقق شده است یا خیر.
1-3-5 پاسخ به سوال پژوهش
سوال اصلی پژوهش این بود که آیا اثر امنیت سایبری بر شاخص توسعه انسانی کشورهای منتخب مثبت است؟ نتایج این پژوهش بهطور واضح نشان میدهد که پاسخ به این سوال مثبت است. تحلیل دادهها و بررسیهای انجامشده حاکی از آن است که امنیت سایبری بهعنوان یک عامل کلیدی، تأثیر مثبت و معناداری بر شاخصهای توسعه انسانی دارد. بهویژه، در کشورهایی که زیرساختهای امنیت سایبری قویتری دارند، شاخصهای مربوط به سلامت، آموزش و درآمد سرانه نیز در وضعیت بهتری قرار دارد. این یافتهها با نتایج سایر پژوهشها که به بررسی رابطه بین امنیت سایبری و توسعه انسانی پرداختهاند، همخوانی دارد. پژوهشهای شاه و همکاران (2022) و آروندو و آروندو (2021) نیز به تأثیر مثبت امنیت سایبری بر ابعاد مختلف توسعه انسانی تأکید کردهاند. بنابراین، میتوان نتیجه گرفت که پژوهش حاضر به سوال اصلی خود پاسخ مثبت داده است.
2-3-5 تحقق فرضیه
فرضیه اصلی پژوهش این بود که "امنیت سایبری اثر مثبت بر شاخص توسعه انسانی کشورهای منتخب دارد." نتایج حاصل از تحلیل دادهها و بررسیهای تجربی نشان میدهد که این فرضیه نیز محقق شده است. بهویژه، بررسیهای انجامشده نشان میدهد که افزایش امنیت سایبری بهبود وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را به دنبال دارد که این موارد بهطور مستقیم به شاخص توسعه انسانی مرتبط هستند. نتایج این پژوهش تأکید میکند که کشورهای دارای سیاستهای مؤثر در زمینه امنیت سایبری، معمولاً در شاخصهای توسعه انسانی بهتر عمل میکنند. این یافتهها با نظریات و پژوهشهای پیشین نیز همخوانی دارد و بهطور خاص بر اهمیت امنیت سایبری بهعنوان یک عامل کلیدی در سیاستگذاریهای اقتصادی و اجتماعی تأکید میکند. پژوهش سارما و همکاران (2023) و چانگ و کوپل (2023) نیز به وجود رابطه مثبت بین امنیت سایبری و توسعه انسانی اشاره کردهاند. این پژوهشها نشان میدهند که امنیت سایبری نهتنها به حفاظت از اطلاعات کمک میکند، بلکه به بهبود کیفیت زندگی و افزایش رفاه اجتماعی نیز منجر میشود.
4-5 پیشنهادات برای سیاستگذاران
• تدوین و اجرای سیاستهای جامع امنیت سایبری: ایجاد یک چارچوب جامع برای مدیریت امنیت سایبری ضروری است. این چارچوب باید شامل سیاستها و استراتژیهای مشخصی باشد که به شناسایی، پیشگیری و پاسخ به تهدیدات سایبری کمک کند.
• سرمایهگذاری در زیرساختهای امنیت سایبری: سرمایهگذاری در زیرساختهای امنیت سایبری باید بهعنوان یک اولویت در نظر گرفته شود. این سرمایهگذاری شامل تأمین منابع مالی و تجهیزات پیشرفتهای است که به بهبود امنیت اطلاعات و حفاظت از زیرساختهای حیاتی کمک میکند.
• آموزش و فرهنگسازی: افزایش آگاهی عمومی درباره امنیت سایبری از طریق برنامههای آموزشی و فرهنگسازی میتواند به کاهش آسیبپذیریها کمک کند. این آموزشها باید در سطوح مختلف، از مدارس تا سازمانها و نهادهای دولتی، ارائه شود.
• تشویق همکاریهای بینالمللی: همکاری با سایر کشورها در زمینه تبادل اطلاعات و تجربیات در خصوص تهدیدات سایبری و بهترین شیوههای مقابله با آنها میتواند به تقویت امنیت سایبری و بهبود وضعیت توسعه انسانی کمک کند.
• توسعه راهکارهای قانونی و نظارتی: ایجاد و اجرای قوانین و مقررات مربوط به امنیت سایبری میتواند به حفاظت از دادهها و اطلاعات شخصی شهروندان کمک کند. این قوانین باید شامل مجازاتهای مشخص برای جرائم سایبری و حمایت از قربانیان این جرائم باشد.
• نظارت و ارزیابی مستمر: سیاستگذاران باید به نظارت و ارزیابی مستمر وضعیت امنیت سایبری در کشور توجه داشته باشند. این ارزیابیها باید به شناسایی نقاط ضعف و قوت در زیرساختهای امنیت سایبری کمک کند و به روزرسانی سیاستها و برنامهها را تسهیل کند.
5-5 محدودیتهای پژوهش
• دادههای محدود و دسترسی به اطلاعات: یکی از چالشهای اصلی پژوهش، محدودیت در دسترسی به دادههای معتبر و جامع در زمینه امنیت سایبری و شاخصهای توسعه انسانی در برخی کشورهای منتخب بوده است. عدم وجود دادههای بهروز و دقیق میتواند بر تحلیلها تأثیر منفی بگذارد.
• تنوع در تعاریف و مفاهیم: امنیت سایبری و توسعه انسانی بهطور گستردهای تعریف میشوند و این تنوع میتواند به چالشهایی در مقایسه و تحلیل نتایج منجر شود. تفاوتهای فرهنگی و اجتماعی در کشورهای مختلف نیز ممکن است باعث شود که این مفاهیم به شیوههای متفاوتی تفسیر شوند.
• عدم شمول عوامل مؤثر دیگر: پژوهش به بررسی رابطه بین امنیت سایبری و توسعه انسانی پرداخته است، اما ممکن است عوامل دیگری مانند اقتصاد کلان، سیاستهای اجتماعی و فرهنگی، و زیرساختهای عمومی نیز بر این رابطه تأثیرگذار باشند که در این مطالعه بهطور مستقیم بررسی نشدهاند.
• زمان و تغییرات سریع فناوری: تغییرات سریع در فناوری اطلاعات و تهدیدات سایبری میتواند به عدم قطعیت در نتایج پژوهش منجر شود. بهعنوان مثال، ظهور تهدیدات جدید ممکن است تأثیراتی بر رابطه بین امنیت سایبری و توسعه انسانی داشته باشد که در زمان پژوهش قابل پیشبینی نبوده است.
• توجه به کشورهای منتخب: تمرکز بر کشورهای منتخب ممکن است منجر به تعمیم نادرست نتایج به سایر کشورها شود. تفاوتهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی میان کشورها میتواند به نتایج متفاوتی منجر شود که در این پژوهش بهطور کامل پوشش داده نشده است.
6-5 پیشنهادات برای پژوهشهای آینده
• گسترش دامنه مطالعه به کشورهای بیشتر: تحقیقات آینده میتوانند به بررسی رابطه بین امنیت سایبری و توسعه انسانی در کشورهای بیشتری بپردازند، بهویژه در کشورهای در حال توسعه و مناطق کمتر بررسیشده.
• تحلیل عوامل مؤثر دیگر: پژوهشهای آینده باید به شناسایی و تحلیل عوامل دیگر مؤثر بر رابطه بین امنیت سایبری و توسعه انسانی بپردازند. این عوامل میتوانند شامل وضعیت اقتصادی، سیاستهای اجتماعی، و زیرساختهای عمومی باشند.
• استفاده از دادههای بهروز و متنوع: جمعآوری و تحلیل دادههای بهروز و متنوع از منابع مختلف، از جمله دادههای میدانی، میتواند به بهبود کیفیت پژوهشها کمک کند. استفاده از پایگاههای داده بینالمللی معتبر نیز میتواند مؤثر باشد.
• بررسی تأثیر تهدیدات جدید سایبری: پژوهشهای آینده میتوانند به بررسی تأثیر تهدیدات جدید سایبری، مانند حملات باجافزاری و حملات مبتنی بر هوش مصنوعی، بر شاخصهای توسعه انسانی بپردازند.
• استفاده از روشهای چندرشتهای: رویکردهای چندرشتهای میتوانند به تقویت درک ما از رابطه بین امنیت سایبری و توسعه انسانی کمک کنند ترکیب علوم اجتماعی، فناوری اطلاعات، و علوم اقتصادی میتواند به تحلیل جامعتری منجر شود.
• بررسی تأثیر سیاستهای امنیت سایبری: پژوهشهای آینده میتوانند به بررسی تأثیر سیاستهای خاص امنیت سایبری بر توسعه انسانی بپردازند. ارزیابی کارایی این سیاستها در کشورهای مختلف میتواند نتایج ارزشمندی به همراه داشته باشد.
7-5 نتیجهگیری
در نهایت، میتوان نتیجه گرفت که پژوهش حاضر بهخوبی به سوال اصلی خود پاسخ داده و فرضیه مطرح شده نیز محقق شده است. این نتایج بهویژه در زمینه کشورهای در حال توسعه که بیشتر در معرض تهدیدات سایبری قرار دارند، اهمیت بیشتری پیدا میکند. با توجه به این یافتهها، پیشنهاد میشود که سیاستگذاران و تصمیمگیرندگان به تقویت زیرساختهای امنیت سایبری توجه بیشتری داشته باشند تا از این طریق به بهبود شاخصهای توسعه انسانی دست یابند. یافتههای این پژوهش نشان داد که کشورهایی که امنیت سایبری قویتری دارند، معمولاً در شاخصهای توسعه انسانی نیز در وضعیت بهتری قرار دارند. این موضوع به این معناست که تقویت امنیت سایبری میتواند به عنوان یک استراتژی کلیدی برای بهبود کیفیت زندگی و رشد اقتصادی در نظر گرفته شود. همچنین، پژوهشهای صورت گرفته نشان میدهد که رابطه مثبتی بین امنیت سایبری و شاخص توسعه انسانی وجود دارد. در این راستا، میتوان گفت که بهبود وضعیت امنیت سایبری میتواند به افزایش بهرهوری کل عوامل تولید و بهبود فضای کسب و کار منجر شود. در نهایت، باید تأکید کرد که این پژوهش به عنوان یک گام اولیه در بررسی تأثیر امنیت سایبری بر توسعه انسانی در نظر گرفته میشود و نیاز به مطالعات بیشتر در این زمینه احساس میشود. آینده پژوهش در این حوزه میتواند به بررسی دقیقتر ابعاد مختلف امنیت سایبری و تأثیرات آن بر جنبههای مختلف زندگی اجتماعی و اقتصادی بپردازد. با توجه به تغییرات سریع در فناوری و تهدیدات سایبری، پژوهشهای آینده میتوانند به شناسایی راهکارهای نوآورانه و استراتژیهای مؤثر برای مقابله با این چالشها کمک کنند.
فهرست منابع فارسی
1. آصف زاده، سعید، و پیری، زکیه (1383). مفاهیم توسعه انسانی و روند شاخص توسعه انسانی در ایران. طب جنوب، 7(2)، 190-197.
2. احمدزاده کرمانی، روح¬الله (1388). درآمدی بر ماهیت شناسی جنگ نرم پس از انقلاب اسلامی. فصلنامة مطالعات بسیج, 12(43).
3. اختری، محمد؛کرامتی، محمدعلی و موسوی, سید عبداله امین (2023). مقایسه تطبیقی مدلهای بلوغ امنیت سایبری و امنیت اطلاعات و احصای شاخصهای امنیت سایبری مشترک. پدافند غیرعامل, 13(4), 21-38.
4. ازکیا، مصطفی و مختارپور، مهدی. (2012). نقش مکتب ساختارگرایی در شکل گیری تئوری های توسعه. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 3 (4),7-24.
5. اسماعیل نیا، علی اصغر و وصفیاسفستانی، شهرام (1395). تاثیر امنیت بر رشد اقتصادی در ایران و برخی کشورهای منتخب. پژوهشنامه اقتصادی، 16(61)، 154-127.
6. افتخاری، اصغر(1391). امنیت، تهران، دانشگاه امام صادق(ع).
7. افتخاری، اصغر (1382). استراتژی ملی برای تامین در فضای مجازی، پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران.
8. افتخاری، رکن الدین (1379). نظریه های توسعه روستایی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
9. الهامی، امیر حسین؛ حافظ¬نیا، محمد¬رضا و فرجی¬راد، عبدلرضا (1396). تبیین نظری رابطه ساخت امنیت سیاسی با توسعه اقتصادی. فصلنامه امنیت ملی، 7 (23).
10. انوشا، سهیل؛ نیکجو, مهنوش، کولیوند، روح الله (1400). استراتژی امنیت سایبری. سومین همایش ملی تحقیقات میان رشته¬ای در علوم مهندسی و مدیریت، تهران، ایران.
11. پادام، سیدسجاد و نوراحمدی، محمدجواد (1395). بررسی مقاوم سازی بخش نفت و گاز سیستم انرژی ایران از منظر استمرار تولید. پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، 5(20)، 78-35.
12. پندار، محمد؛ بهرامی، سامان و پوراصغر سنگچین، فرهاد (1399). تحلیل و تبیین همبستگی بین شاخصهای توسعه انسانی و توسعه پایدار و انطباق این شاخصها در ایران. آموزش محیطی و توسعه پایدار، 9(1)، 109-132.
13. تریــف، تــری(1999)، مطالعــات امنیتــی نویــن. ترجمــه علیرضــا طیــب و وحیــد بزرگــی (1383) تهــران: پژوهشــکده مطالعــات راهبــردی.
14. جعفری صمیمی، احمد و اختیاری، شهرام (1395). تاثیر امنیت اقتصادی بر فرآیند رشد اقتصادی در کشورهای عضو کنفرانس اسلامی با تاکید بر ایران.
15. جعفریسرشت؛ داود، سلمانپور، علی و شکوهیفرد، سیامک (2019). اثر امنیت اقتصادی و تجارت خارجی بر رشد اقتصادی (مطالعه موردی: کشورهای منتخب عضو سازمان کنفرانس اسلامی). نشریه اقتصاد و بانکداری اسلامی، 8(27), 157-173.
16. حاجی غلام سریزدی؛ علی، رجب زاده قطری, علی؛ مشایخی، علینقی و حسن زاده، علیرضا (1399). طراحی مدل پویاییشناسی سیستم تامین مالی جمعی در ایران. پژوهش های نوین در تصمیم گیری، 5(2), 49-80.
17. حاجی غلام سریزدی، علی؛ زندی دره غریبی، دانیال؛ عزیزی، حامد و آزادیان، رضا (1398). تحلیل گسترش تجارت الکترونیک در ایران با استفاده از رویکرد پویایی شناسی سیستم ها. دومین کنفرانس ملی انجمن ایرانی پویاییشناسی سیستمها، تهران.
18. حافظ¬نیا، محمدرضا؛ قادر حاجت، مصطفی و احمدی پور، زهرا (1389). شاخص سازی مؤلفه های سیاست و فضا در جغرافیای سیاسی. پژوهش های جغرافیای انسانی، 42(2)، 134-121.
حسینی، حسن (1387). توسعه و شاخص توسعه منابع انسانی و بررسی وضعیت آن در ایران. پیک نور، سال ششم، 6 (1). 146-159.
19. خلیلیپور رکنآبادی, علی و نورعلی وند, یاسر (1391). تهدیدات سایبری و تأثیر آن بر امنیت ملی. فصلنامه مطالعات راهبردی، 15(56)، 196-167.
20. خواجه سعید، زهره (1401). نقش اقتصاد سایبری در توسعه اقتصادی پایدار. سومین کنفرانس ملی پدافند سایبری، مراغه، ایران.
21. رحمدل، ناصر و کامکار، مهدی (۱۴۰۰). نقش باورهای انسانی در جذب دانش برای امنیت سایبری. نشریه امنیت پژوهی، ۷۳ ، ۵۶-۳۱ .
22. رشیدی، مصطفی، ردادی، علی و مقدم فر، سعیدرضا (1394). طراحی الگوی سنجش امنیت اقتصادی کشور. مطالعات راهبردی بسیج،18 (68)
23. رضوی پور، فضل اله؛ فتحی، فرشته و نور محمدیان، زهرا (۱۴۰۱). رابطه ی امنیت سایبری با تهدیدات سایبری. سومین کنفرانس ملی پدافند سایبری، مراغه، ایران.
24. رئیسی، آرش؛ صادق زاده، مهدی و رادفر، رضا (2024). ارائه الگوی مکانیزمهای بلاک چین برای امنیت سایبری اینترنت اشیا در صنعت نفت و گاز شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب. پژوهش نفت، 33(1402-6), 114-129.
25. زارعشاهی، احمدعلی (2000). بی ثباتی سیاسی و امنیت اقتصادی و تأثیر آن بر عوامل تولید در ایران. فصلنامه مطالعات راهبردی, 3(78), 222-241.
26. سن، آمارتیا (1381). توسعه به مثابه آزادی، ترجمه احمد موثقی، تهران: انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
27. سیف، الله مراد (1389). مفهوم شناسی امنیت اقتصادی. فصلنامه آفاق امنیت، 3(9).
28. شاهآبادی، ابوالفضل؛ امیری، بهزاد و ثمری، هانیه (1394). تأثیر امنیت اقتصادی بر تولید ناخالص داخلی کشورهای منتخب G77. پژوهشنامه بازرگانی، 19(76), 115-150.
29. شمس، عبدالله (1388). آیین دادرسی مدنی دوره بنیادین، چاپ سوم، تهران: انتشارات دراک.
30. عابدی، امین (1398)، بررسی مفهوم امنیت سایبری، دومین کنفرانس ملی پدافند سایبری، مراغه، ایران.
31. علیوردی¬نیا، اکبر و انواری، آمنه (1393). جرایم سایبری در ایران، مصادیق جرایم سایبری و راهکارهای مقابله با آن. کنفرانس بین¬المللی علوم انسانی، روانشناسی و علوم اجتماعی، تهران، ایران.
32. عمید، حسن (1379). فرهنگ فارسی، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ نوزدهم، .233
33. فولادی، فرزین؛ قیاسی، رضا و هندیانی، عبدالله (1397). رابطه شاخصهای جنگ نرم و ماهیت جرم در فضای سایبری. پژوهش های مدیریت انتظامی، 47(13), 505-524.
34. کاویانی، حسن، میرسپاسی و ناصر، معمارزاده، طهران (2021). طراحی مدل شایستگی کارکنان در حوزه امنیت سایبری. مطالعات بین رشتهای دانش راهبردی،10(41), 298-273.
35. گلدانی، مهدی (2023). اقتصاد امنیت، از چیستی تا نحوه اثرپذیری از امنیت اقتصادی؛ مطالعه موردی در کشورهای با درآمد پایین. فصلنامه اقتصاد دفاع و توسعه پایدار، 8(29), 41-73.
36. ماندل، رابرت ( 1387). چهره متغیر امنیت ملی، پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ سوم.
37. معزی، وثوقی (2018). نسبت «امنیت» و «توسعه» در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. سیاست جهانی، 7(2), 27-54.
38. معین، محمد (1363). فرهنگ فارسی، تهران: انتشارات امیر کبیر، چاپ ششم، 352
39. المنجد فی اللغه (1973). الزامات امنیت ملی در عصر اطلاعات، پژوهشکده مطالعات راهبردی
40. موثقی، احمد (1384). نوسازی و اصلاحات در ایران معاصر. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره 69 ، 260 – 225.
41. مولاناپور، رامین(1400). پویایی شناسی سیستم: مدل سازی و شبیه سازی.تهران:آتی نگر، وینا، 17.
42. میرمحمدتبار، سیداحمد، افشار، زین العابدین (2022). فراتحلیل تاثیر امنیت بر سرمایهگذاری اقتصادی در ایران. جامعه شناسی اقتصادی و توسعه, 11(2), 57-77.
43. نایینی، علی محمد (1387). قدرت و تهدید نرم در مطالعات امینی. جلد اول، مجموعه ی مقالات قدرت نرم، تهران، پژوهشکده ی مطالعات بسیج.
44. نوری، فاطمه. (1394). فضای سایبری: امنیت سخت یا امنیت نرم. همایش بین المللی نوآوری و تحقیق در هنر و علوم انسانی.
45. نیسی، عبدالکاظم (1389). شاخص توسعه انسانی در استان های ایران. علوم بهداشتی جندی شاپور 2(2) 55-62.
46. الهامی، امیر حسین، حافظ¬نیا، محمد¬رضا، فرجی¬راد، عبدلرضا (1396). تبیین نظری رابطه ساخت امنیت سیاسی با توسعه اقتصادی. فصلنامه امنیت ملی، 7 (23).
فهرست منابع لاتین
47. Admass, W. S., Munaye, Y. Y., & Diro, A. A. (2024). Cyber security: State of the art, challenges and future directions. Cyber Security and Applications, 2, 100031.
48. Asadi, H. (2022). The Economic Impact of Cyberattacks in the United States. City University of New York John Jay College of Criminal Justice.
49. Bala, B. K., Arshad, F. M., & Noh, K. M. (2017). System dynamics. Modelling and Simulation, 274, p:3
50. Bányász, P. (2013). The Role of the Cybersecurity in the Economy.
51. Barry, B. (1991). People, states and fear: An agenda for international security studies in the post-Cold War era. Harvester Wheatsheaf.
52. Baumol, William & Oates, Wallace, (1988).The Theory of Environmental Policy‖. Cambridge University Press, https://EconPapers.repec.org/RePEc:cu p:cbooks:9780521322249
53. Booth, K. (2002). Security and self: reflections of a fallen realist. In Critical Security Studies (pp. 83-119).
54. Buzan, B. (1991). New patterns of global security in the twenty-first century. International affairs, 67(3), 431-451.
55. Chandwani, N. (2023). DE has a New Global Captain – India. The Times of India. https://timesofindia.indiatimes.com/blogs/desires-of-a-modern-indian/digital-economy-has-a-newglobal-captain-india/
56. Chang, L. Y., & Coppel, N. (2020). Building cyber security awareness in a developing country: lessons from Myanmar. Computers & Security, 97, 101959.
57. Dhonte, P, and Kapur, I. (1997). Towards a Market Economy : Structures of Governance,. IMF Working Paper, 1-16.
58. Dickinson, Elizabeth, (2012). GDP: a brief history‖. ForeignPolicy.com. Retrieved 25 April2012.
59. Erondu, C. I., & Erondu, U. I. (2023). The Role of Cyber security in a Digitalizing Economy: A Development Perspective. International Journal of Research and Innovation in Social Science, 7(11), 1558-1570.
60. Ghuchani Khorasani, M., Hosseinpour, D., Mahmudzaeh, I., Alvani, S. M., & Firoozabadi, S. A. (2018). A Network Governance Model with Emphasis on Development of Open Innovation Processes at Security Research Institutions. Journal of Improvement Management, 11(4), 33-56.
61. Ghundare, S., Patil, A,. & Lad, R. (2020). Importance of Cyber Security, INTERNATIONAL JOURNAL OF ENGINEERING RESEARCH & TECHNOLOGY.5(8)
62. Goodman, M. (1997). Systems thinking: What, why, when, where, and how. The systems thinker, 8(2), 6-7.
63. Gorica, K., Gumeni, A. (2013). Towards sustainable development: Relationship between HDI and GDP per capita in Albania‖. International Journal of Scientific and Engineering Research, 4(12), 3 – 5.
64. Gross, M. L., Canetti, D., & Vashdi, D. R. (2017). Cyberterrorism: its effects on psychological well-being, public confidence and political attitudes. Journal of Cybersecurity, 3(1), 49-58.
65. Hacker, J. S., Huber, G. A., Nichols, A., Rehm, P. B., Schlesinger, M., Valletta, R. G., & Craig, S. (2012). The Economic Security Index: A New Measure for Research and Policy Analysis, Working Paper 2012-21.
66. Harttgen, K., & Klasen, S. (2012). ―A household-based human development index‖. World Development, 40(5), 878–899.
67. Humayun, M., Niazi, M., Jhanjhi, N. Z., Alshayeb, M., & Mahmood, S. (2020). Cyber security threats and vulnerabilities: a systematic mapping study. Arabian Journal for Science and Engineering, 45, 3171-3189.
68. Javaheri, H. R. and Others, (2021) “Improvement in the Ransomwares Detection Method with New API Calls Feature”, Journal of Electronical & Cyber Defense, Vol 8(32), 107-118
69. Kaur, J., & Ramkumar, K. R. (2022). The recent trends in cyber security: A review. Journal of King Saud University-Computer and Information Sciences, 34(8), 5766-5781.
70. Kavak, H., Padilla, J. J., Vernon-Bido, D., Diallo, S. Y., Gore, R., & Shetty, S. (2021). Simulation for cybersecurity: state of the art and future directions. Journal of Cybersecurity, 7(1), tyab005.
71. Kenworthy,L. (2010), “Economic Security”, Spring, Available at: http: //www. u. arizona. edu/~lkenwor/indv102economicsecurity
72. Kim, D. H. (1999). Introduction to systems thinking (Vol. 16). Waltham, MA: Pegasus Communications.
73. Kober, Stanley. (2019). The Fallacy of Economic Security, available at: http://www.cato.org
74. Kumar, N. S., & Mihret, Z. (2017). Cyber security in Developing World towards Excellency by 2026–Opportunities, Policies.
75. Lesmana, D., Afifuddin, M., & Adriyanto, A. (2023). Challenges and Cybersecurity Threats in Digital Economic Transformation. International Journal Of Humanities Education and Social Sciences, 2(6).
76. Libicki, M. C. (2007), Conquest in Cyberspace; national security and information warfare, London: Cambridge university press, p:23
77. Litvinenko, V. S. (2020). Digital economy as a factor in the technological development of the mineral sector. Natural Resources Research, 29(3), 1521-1541.
78. Mahmoud C, Aouag S. (2019), Security for internet of things: A state of the art on existing protocols and open research issues, InProceedings of the 9th international conference on information systems and technologies, (pp. 1-6), DOI:10.1145/3361570.3361622
79. Mandel, R. (2013). Global security upheaval: armed nonstate groups usurping state stability functions. Stanford University Press.
80. Markina, I., Diachkov, D., Varaksina, E., Safonov, Y., & Zhylinska, O. (2018). Defining the dimensions of national security, financial security and food supply chain in Ukraine. International journal of supply chain management, 7(6), 608-620.
81. Ministry of Electronics and IT. (2023). First meeting of G20 DE. https://pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=1899538
82. Mirchi, A., Madani, K., Watkins, D., & Ahmad, S. (2012). Synthesis of system dynamics tools for holistic conceptualization of water resources problems. Water resources management, 26, 2421-2442.
83. Mosenia A, Jha NK. (2016) A comprehensive study of security of internet-of-things, Transactions on emerging topics in computing. 5(4):586-602.
84. Nye, J. Wan, J. (2006) “The Rise of China’s Soft Power and Its Implications for the United States”, in Richard Rosecrans and Gu Guoliang, Power and Restraint: A Shared Vision for the U.S.–China Relationship (New York: Public Affairs), pp 28-30.
85. Oracevic, A., Dilek, S., & Ozdemir, S. (2017). Security in internet of things: A survey. In 2017 international symposium on networks, computers and communications (ISNCC) (pp. 1-6). IEEE.
86. Oxford Advanced Learner's Dictionary (1997), 7th edition: Londen, Oxford Press; Threat.
87. Panić, B. (2009). Societal security–security and identity. Western Balkans Security Observer-English Edition, (13), 28-39.
88. Rea-Guaman, A. M., Mejía, J., San Feliu, T., & Calvo-Manzano, J. A. (2020). AVARCIBER: a framework for assessing cybersecurity risks. Cluster Computing, 23, 1827-1843.
89. Reddy, G. N., & Reddy, G. J. (2014). A study of cyber security challenges and its emerging trends on latest technologies. arXiv preprint arXiv:1402.1842.
90. Sarma, M., Matheus, T., & Senaratne, C. (2021). Artificial intelligence and cyber security: a new pathway for growth in emerging economies via the knowledge economy?. In Business Practices, Growth and Economic Policy in Emerging Markets (pp. 51-67).
91. Scheve, K., & Slaughter, M. J. (2006). Economic insecurity and the globalization of production. In Globalization and Self-Determination (pp. 113-136).
92. Seemma, P. S., Nandhini, S., & Sowmiya, M. (2018). Overview of cyber security. International Journal of Advanced Research in Computer and Communication Engineering, 7(11), 125-128.
93. Senge, P. M., & Forrester, J. W. (1980). Tests for building confidence in system dynamics models. System dynamics, TIMS studies in management sciences, 14(14), 209-228.
94. Shah, M. U., Iqbal, F., Rehman, U., & Hung, P. C. (2023). A comparative assessment of human factors in cybersecurity: Implications for cyber governance. IEEE Access.
95. Steele, B. J. (2007). Making words matter: The Asian tsunami, Darfur, and “reflexive discourse” in international politics. International Studies Quarterly, 51(4), 901-925.
96. Sterman, J. (2000), Business dynamics: systems thinking and modeling for a comple world. Irwin-McGraw-Hill, New York.
97. Stoian, C. R., & Vickerman, R. (2005). The interplay between foreign direct investment, security and European integration: The case of the Central and Eastern European countries (No. 05, 09). Department of Economics Discussion Paper.
98. Sweeney, L. B., & Sterman, J. D. (2000). Bathtub dynamics: initial results of a systems thinking inventory. System Dynamics Review: The Journal of the System Dynamics Society, 16(4), 249-286.
99. Ullah, F. Naeem, H. Jabbar, S. Khalid, S. Latif, M.A. Al-Turjman, F. Mostarda, L. (2019), Cyber security threats detection in internet of things using deep learning approach, IEEE Access, 7, pp.
100. UNCTAD. (2021). DE report. United Nations. https://unctad.org/system/files/official-document/der2021_en.pdf
101. United Nations Development Program [UNDP], (1990). ―Human Development Report‖. Oxford University Press, New York.
102. Upadhyay, N. (2020). Demystifying blockchain: A critical analysis of challenges, applications and opportunities. International Journal of Information Management, 54, 102120.
103. Von Solms, R. Van Niekerk, J. (2013), From Information Security to Cyber Security. Computers & Security, 38, 97-102.
104. Wang, S., Asif, M., Shahzad, M. F., & Ashfaq, M. (2024). Data privacy and cybersecurity challenges in the digital transformation of the banking sector. Computers & security, 147, 104051.
105. Whitman, M. E., & Mattord, H. J. (2011). Roadmap to information security: For IT and infosec managers. Delmar Learning.
106. Williamson, O. E. (2000) The new institutional economics: take stock, looking ahead. Journal of Economic Literature, 38, 593-613.
107. Yenugula, M., Sahoo, S., & Goswami, S. (2024). Cloud computing for sustainable development: An analysis of environmental, economic and social benefits. Journal of future sustainability, 4(1), 59-66.
108. Yudhiyati, R., Putritama, A., & Rahmawati, D. (2021). What small businesses in developing country think of CS risks in the digital age: Indonesian case. Journal of Information, Communication and Ethics in Society, 19(4), 446-462.
109. Zha, D. (1999). Chinese considerations of" economic security". Journal of Chinese Political Science, 5(1), 69-87.
110. Zhang, X., & Ghorbani, A. A. (2021). Human factors in cybersecurity: Issues and challenges in big data. Research Anthology on Privatizing and Securing Data, 1695-1725.
برگ تأیید هیئت داوران/ صورت جلسة دفاع (به زبان انگلیسی)
Abstract
Currently, various countries face significant challenges in the field of cybersecurity. Cyber threats, including hacking attacks, viruses, and malware, can damage critical infrastructure and jeopardize national and economic security. The primary objective of this study is to examine the impact of cybersecurity on the Human Development Index (HDI) in Iran and selected countries. This research employs simulation models for Iran and chosen countries from 2015 to 2021. The findings of this study indicate that cybersecurity positively affects the Human Development Index. These results align with the research conducted by Shah et al. (2023), which identifies cybersecurity as a key factor in improving quality of life and increasing the productivity of all production factors. Similarly, the study by Arondo and Arondo (2023) demonstrates this relationship. Analysis of existing data shows that countries with weaker cybersecurity are significantly worse off regarding human development indicators. These findings correspond with research conducted by Kumar and Mehri (2017). The results indicate that the Human Development Index and cybersecurity positively influence the Ease of Doing Business Index. Based on these results, it is suggested that creating a comprehensive framework for managing cybersecurity is essential, and investment in cybersecurity infrastructure should be prioritized.
Keywords: Cyber Security, Human Development Index, Dynamic System, Security, Gross Domestic Product
University of Mazandaran
Faculty of ECONOMIC SCIENCE
A thesis
Submitted in Partial fulfillment of the requirements for the degree of
Master of Science / Arts in Title : ECONOMIC
THE EFFECT OF CYBER SECURITY ON HUMAN DEVELOPMENT INDEX IN SELECTED COUNTRIES BY USING DYNAMIC SYSTEM APPROACH
By:
NEGAR SEDIGHI
Supervisor:
DR SAEED RASEKHI (Ph.D)
Advisor:
Dr YOUSEF EASA ZADE (Ph.D)
SEPTEMBER . 2024
تهیه و تنظیم : معاونت پژوهش و فناوری
دانشگاه مازندران
شهریور ماه 1403